ZNACZENIE:
 
Według Nirukti, czyli słownika wedyjskiego, saṅkhyā oznacza opisanie jakiegoś zjawiska w detalach, i sāṅkhya odnosi się do tej filozofii, która opisuje prawdziwą naturę duszy. Yoga natomiast dotyczy kontroli zmysłów. Oświadczenie Arjuny, że nie będzie walczył, było oparte na chęci zadowalania zmysłów. Zapominając o swoim najwyższym obowiązku, chciał uniknąć walki. Sądził, że będzie bardziej szczęśliwy pozostawiając przy życiu swoich krewnych i powinowatych, niż korzystając z królestwa po pokonaniu kuzynów, synów Dhṛtarāṣṭry. W obu przypadkach podstawową zasadą była chęć zadowolenia zmysłów. Zarówno szczęście pochodzące z pokonania wrogich synów Dhṛtarāṣtry, jak i szczęście czerpane z oglądania ich żywymi, opierałoby się na zadowalaniu własnych zmysłów, kosztem wyrzeczenia się mądrości i obowiązku. Dlatego Kṛṣṇa pragnął wytłumaczyć Arjunie, że przez zabicie ciała swojego dziadka nie zabije właściwej duszy. Wyjaśnił, że wszystkie indywidualne osoby, włączając w to Samego Pana, są wiecznymi indywidualnościami. Były nimi w przeszłości, są nimi obecnie i pozostaną takimi w przyszłości. Wszyscy jesteśmy wiecznie indywidualnymi duszami, tylko na różne sposoby zmieniamy nasze cielesne ubrania. Tę swoją indywidualność zachowujemy nawet po wyzwoleniu się z niewoli materialnego ubrania. Pan Kṛṣṇa bardzo obrazowo wytłumaczył analityczne studium duszy i ciała. Przedstawiona tutaj, z różnych punktów widzenia, wiedza o duszy i ciele została określona – zgodnie ze słownikiem Nirukti – jako Sāṅkhya. Ta Sāṅkhya nie ma jednak nic wspólnego z filozofią Sāṅkhyi ateisty Kapili. Na długo przed Sāṅkhyą zaproponowaną przez oszusta Kapilę, filozofia Sāṅkhya została objaśniona w Śrīmad-Bhāgavatam przez prawdziwego Pana Kapilę, inkarnację Pana Kṛṣṇy, który wytłumaczył ją Swojej matce, Devahuti. Wyjaśnił On bardzo uważnie, że puruṣa, czyli Najwyższy Pan, jest aktywny, i że akt stworzenia dokonuje się, gdy Jego boskie spojrzenie spocznie na prakṛti. Jest to również przyjęte w Vedach i w Gīcie. Opis w Vedach podaje, że Pan spojrzał na prakṛti, czyli naturę, i zapłodnił ją atomowymi, indywidualnymi duszami. Wszystkie te indywidualne dusze działają w tym świecie materialnym dla zadowolenia własnych zmysłów, a będąc pod wpływem energii materialnej błędnie sądzą, że są podmiotami radości. Mentalność taka utrzymuje się aż do ostatniego etapu wyzwolenia, kiedy to żywa istota chce stać się jednym z Panem. Jest to ostatnia pułapka māyi, czyli złudnego zadowalania zmysłów. Dopiero po wielu, wielu żywotach takiego zadowalania zmysłów, wielka dusza podporządkowuje się Vāsudevie, Panu Kṛṣṇie, kończąc w ten sposób poszukiwania ostatecznej prawdy.

Arjuna już zaakceptował Kṛṣṇę jako swojego mistrza duchowego i podporządkował się Jemu: śiṣyas te ’haṁ śādhi māṁ tvāṁ prapannam. Wskutek tego, Kṛṣṇa poinformuje go teraz o procesie działania w buddhi-yodze, czyli karma-yodze, albo innymi słowy, pełnieniu służby oddania jedynie dla zadowolenia zmysłów Pana. Ta buddhi-yoga została wyraźnie wytłumaczona w Rozdziale Dziesiątym, dziesiątym wersecie, jako będąca bezpośrednią łącznością z Panem, który przebywa w sercu każdego jako Paramātmā. Kto zatem pełni służbę oddania, czyli transcendentalną służbę miłości dla Pana, albo – innymi słowy – jest świadomy Kṛṣṇy, ten, dzięki szczególnej łasce Pana, osiąga stan buddhi-yogi. Dlatego Pan mówi, że jedynie tych, którzy zawsze są zaangażowani w służbę oddania z powodu transcendentalnej miłości, obdarza On czystą wiedzą o oddaniu w miłości. Dzięki temu wielbiciel może bez trudu osiągnąć Go w zawsze pełnym szczęścia królestwie Boga.

Zatem buddhi-yoga wspomniana w tym wersecie jest służbą oddania dla Pana, a wymienione tu słowo Sāṅkhya nie ma nic wspólnego z ateistyczną sāṅkhya-yogą głoszoną przez oszusta Kapilę. Nie należy więc błędnie sądzić, że sāṅkhya-yoga, o której tutaj mowa, ma jakikolwiek związek z ateistyczną filozofią Sāṅkhya, która nie miała w tym czasie żadnego wpływu. Zresztą Pan Kṛṣṇa nie wspominałby tutaj o takich bezbożnych filozoficznych spekulacjach. Prawdziwa filozofia Sāṅkhya opisana została przez Pana Kapilę w Śrīmad-Bhāgavatam, ale nawet ta Sāṅkhya nie ma nic wspólnego z obecnym tematem. Tutaj Sāṅkhya oznacza analityczny opis ciała i duszy. Pan Kṛṣṇa dał tutaj dokładny opis duszy, w tym celu, aby doprowadzić Arjunę do istoty buddhi-yogi, czyli bhakti-yogi. Zatem Sāṅkhya Pana Kṛṣṇy i Sāṅkhya Pana Kapili, opisana w Bhāgavatam, są jednym i tym samym. Obie są bhakti-yogą. Dlatego Pan Kṛṣṇa powiedział, że tylko ludzie mało inteligentni robią różnicę pomiędzy sāṅkhya-yogą a bhakti-yogą (sāṅkhya-yogau pṛthag bālāḥ pravadanti na paṇḍitāḥ).

Ateistyczna sāṅkhya-yoga nie ma oczywiście nic wspólnego z bhakti-yogą, a jednak nieinteligentni twierdzą, że Bhagavad-gītā mówi o ateistycznej sāṇkhya-yodze.

Należy zatem zrozumieć, że buddhi-yoga oznacza działanie w świadomości Kṛṣṇy, w pełnym szczęściu i wiedzy o służbie oddania. Ten, kto pracuje jedynie dla zadowolenia Pana, kto bez względu na to, jak trudna jest ta jego praca, pracuje według zasad buddhi-yogi i zawsze pogrążony jest w transcendentalnym szczęściu, kto oddaje się takim transcendentalnym zajęciom, ten automatycznie – dzięki łasce Pana – osiąga cechy transcendentalne, a jego wyzwolenie jest doskonałe. Nie musi on czynić dodatkowych wysiłków po to, aby zdobyć wiedzę. Jest ogromna różnica pomiędzy pracą w świadomości Kṛṣṇy a pracą dla zysku, szczególnie gdy celem tej ostatniej jest zadowalanie zmysłów i osiągnięcie takich rezultatów jak szczęście rodzinne albo materialne. Buddhi-yoga jest zatem transcendentalną cechą pracy, którą wykonujemy.