TEXT 2
ТЕКСТ 2
Tekst
Текст
pavitram idam uttamam
pratyakṣāvagamaṁ dharmyaṁ
su-sukhaṁ kartum avyayam
павитрам идам уттамам
пратйакша̄вагамам̇ дхармйам̇
су-сукхам̇ картум авйайам
Synoniemen
Пословный перевод
rāja-vidyā — de koning van alle onderricht; rāja-guhyam — de koning van vertrouwelijke kennis; pavitram — de zuiverste; idam — deze; ut-tamam — transcendentaal; pratyakṣa — door rechtstreekse ervaring; ava-gamam — begrepen; dharmyam — het grondbeginsel van religie; su-sukham — heel gelukkig; kartum — uitvoeren; avyayam — onvergankelijk.
ра̄джа-видйа̄ — царь знания; ра̄джа-гухйам — царь сокровенного знания; павитрам — чистейшее; идам — это; уттамам — трансцендентное; пратйакша — через непосредственный опыт; авагамам — постигаемое; дхармйам — являющееся законом религии; су-сукхам — очень радостное; картум — выполнять; авйайам — вечное.
Vertaling
Перевод
Deze kennis is de koning van alle onderricht, het geheimste van alle geheimen. Ze is de zuiverste kennis en omdat ze door bewustwording rechtstreeks inzicht geeft in het zelf, is ze de vervolmaking van religie. Ze is onvergankelijk en wordt met plezier beoefend.
Это знание — царь знания, самая сокровенная из тайн. Это чистейшее знание, и, поскольку оно дает человеку живой опыт постижения природы своего «я», оно является совершенной религией. Знание это вечно, и постижение его радостно.
Betekenisverklaring
Комментарий
Dit hoofdstuk van de Bhagavad-gītā wordt de koning van alle onderricht genoemd, omdat het de essentie is van alle doctrines en filosofieën die eerder zijn uitgelegd. De belangrijkste filosofen van India zijn Gautama, Kaṇāda, Kapila, Yājñavalkya, Śāṇḍilya, Vaiśvānara en tenslotte Vyāsadeva, de auteur van het Vedānta-sūtra. Er bestaat dus geen gebrek aan kennis op het gebied van filosofie of transcendentale kennis.De Heer zegt hier dat dit negende hoofdstuk de koning is van al zulke kennis en de essentie van alle kennis die verkregen kan worden door studie van de Veda’s en verschillende filosofieën. Het is de meest vertrouwelijke kennis, omdat vertrouwelijke of transcendentale kennis betrekking heeft op het begrijpen van het verschil tussen de ziel en het lichaam. En de koning of het summum van alle vertrouwelijke kennis is devotionele dienst.
Эту главу «Бхагавад-гиты» называют царем знания, поскольку в ней изложена суть всех философских доктрин, о которых шла речь до этого. Основные направления индийской философской мысли представлены в трудах Гаутамы, Канады, Капилы, Ягьявалкьи, Шандильи и Вайшванары. Этот ряд замыкает Вьясадева, автор «Веданта-сутры». Таким образом, в философском и духовном знании нет недостатка. Однако Господь называет девятую главу «Бхагавад-гиты» царем знания и сутью всех наставлений Вед и всех философских систем. Это самое сокровенное знание, поскольку сокровенное, или духовное, знание объясняет разницу между душой и материальным телом, а венцом сокровенного знания является преданное служение.
Over het algemeen krijgen mensen geen onderwijs in deze vertrouwelijke kennis, maar wordt hen externe kennis onderwezen. In het gewone onderwijs houden mensen zich bezig met zoveel studierichtingen: politiekewetenschappen, sociologie, natuurkunde, scheikunde, wiskunde, sterrenkunde, techniek enz. Over de hele wereld zijn er vele takken van kennis en vele grote universiteiten, maar jammer genoeg is er geen universiteit of onderwijsinstelling waar de wetenschap van de ziel wordt onderwezen. Toch is de ziel het belangrijkste deel van het lichaam — zonder de aanwezigheid van de ziel is het lichaam waardeloos. Ondanks dat leggen mensen veel nadruk op lichamelijke levensbehoeften en geven ze niets om de onmisbare ziel.
Люди в большинстве своем не знакомы с этим сокровенным знанием; знание, которое им дают, касается природы внешнего мира. В системе мирского образования люди изучают множество различных наук: политику, социологию, физику, химию, математику, астрономию, технические дисциплины и т. д. В мире много больших университетов, где изучают различные науки, но нет ни одного учебного заведения, где бы преподавали науку о душе. Между тем душа — самое важное, что есть в теле: тело, лишенное души, перестает представлять какую-либо ценность. Тем не менее люди сосредоточивают все свои усилия на удовлетворении потребностей тела, забывая об источнике жизни — душе.
Vooral vanaf het tweede hoofdstuk benadrukt de Bhagavad-gītā het belang van de ziel. Vanaf het begin zegt de Heer dat het lichaam vergankelijk is en dat de ziel onvergankelijk is (antavanta ime dehā nityasyoktāḥ śarīriṇaḥ). Dat is vertrouwelijke kennis: eenvoudig weten dat de ziel van het lichaam verschilt en dat ze van nature onveranderlijk, onvernietigbaar en eeuwig is. Maar dit geeft geen positieve informatie over de ziel. Soms denken mensen dat de ziel van het lichaam verschilt en dat als het lichaam aan zijn eind komt of als men bevrijd is van het lichaam, de ziel in een leegte verblijft en onpersoonlijk wordt. Maar die visie is onjuist. Hoe kan de ziel, die zo actief is in dit lichaam, inactief zijn na haar bevrijding uit het lichaam? Ze is altijd actief. Als ze eeuwig is, dan is ze eeuwig actief en haar activiteiten in het spirituele koninkrijk vormen het meest vertrouwelijke deel van spirituele kennis. Daarom worden deze activiteiten van de ziel hier aangeduid als de koning van alle kennis, het meest vertrouwelijke deel van alle kennis.
В «Бхагавад-гите», начиная со второй главы, постоянно подчеркивается важность души. В начале второй главы Господь говорит, что тело бренно, а душа бессмертна (антаванта име деха̄ нитйасйокта̄х̣ ш́арӣрин̣ах̣). Знание о том, что бессмертная душа отлична от материального тела и по природе своей неизменна, неразрушима и вечна, само по себе является сокровенным. Но это знание еще не раскрывает подлинную природу души. Некоторые думают, что душа отлична от тела и после смерти тела, или после освобождения от материального тела, она попадает в пустоту и становится безличной. Но на самом деле это не так. Как может душа, столь деятельная в теле, стать пассивной после того, как освободится от его оков? Душа всегда действует. Раз она вечна, то и действует она вечно, и ее деятельность в духовном мире составляет самую сокровенную часть духовного знания. Поэтому знание о деятельности вечной души названо здесь царем знания, его самой сокровенной частью.
In de Vedische literatuur wordt uitgelegd dat deze kennis de zuiverste vorm van alle activiteiten is. In de Padma Purāṇa worden de zondige activiteiten van de mens geanalyseerd en wordt uiteengezet dat deze het resultaat zijn van zonde op zonde. Zij die zich bezighouden met resultaatgerichte activiteiten, zijn verstrikt in verschillende vormen en stadia van karmische reacties op zonden. Bijvoorbeeld, wanneer een zaadje van een bepaalde boom wordt geplant, ziet men niet onmiddellijk de boom groeien, dat vergt tijd. Eerst is het een kiemplantje, daarna neemt het de vorm aan van een boom en vervolgens komt het tot bloei en draagt het vruchten. En wanneer het volgroeid is, genieten personen die het zaadje geplant hebben van de bloemen en de vruchten van de boom. Op dezelfde manier begaat men een zondige daad en net als een zaadje vergt het tijd voordat ze vruchten draagt. Er zijn verschillende stadia. Een bepaald individu mag dan al gestopt zijn met zijn zondige activiteit, maar hij zal het resultaat of de vrucht van die zondige activiteit nog steeds moeten ondergaan. Er zijn zonden die nog in de vorm van zaden bestaan, en er zijn andere die al vruchten dragen en die we ervaren als ellende en pijn.
Это знание, как сказано в Ведах, является знанием о чистейшей из всех форм деятельности. В «Падма-пуране» рассказывается о различных видах греховной деятельности людей. Там утверждается, что любой грех всегда влечет за собой другой грех. Люди, поглощенные кармической деятельностью, запутываются в последствиях грехов различных видов и стадий зрелости. Если посадить семя дерева, дерево не вырастет в одночасье: для этого необходимо время. Сначала должен появиться маленький росток, который постепенно становится деревом, начинает цвести и плодоносить, и тогда уже люди, посадившие дерево, могут наслаждаться его цветами и плодами. Точно так же, совершая греховный поступок, человек словно бросает в землю семя, которое через некоторое время прорастает. Существует несколько стадий созревания последствий греха. Человек может уже прекратить заниматься греховной деятельностью, но плоды его греховных поступков ему только предстоит получить. Последствия одних грехов дремлют в форме семени, а другие уже созрели и приносят плоды в виде страданий и боли.
In de achtentwintigste tekst van het zevende hoofdstuk is uitgelegd dat een persoon in devotionele dienst aan de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods, Kṛṣṇa, betrokken raakt wanneer hij alle karmische reacties op zijn zonden volledig beëindigd heeft en alleen vrome activiteiten verricht en bevrijd is van de dualiteit van de materiële wereld. Met andere woorden,zij die werkelijk devotionele dienst aan de Allerhoogste Heer verrichten, zijn al bevrijd van alle karma. Deze uitspraak wordt in de Padma Purāṇa bevestigd:
Как было сказано в двадцать восьмом стихе седьмой главы, человек, сбросивший бремя грехов и посвятивший себя исключительно благочестивой деятельности, свободный от влияния двойственности материального мира, может вступить на путь преданного служения Верховной Личности Бога, Кришне. Иными словами, те, кто действительно занимается преданным служением Верховному Господу, уже освободились от всех последствий своих прошлых грехов. Подтверждение этому мы находим в «Падма-пуране»:
kūṭaṁ bījaṁ phalonmukham
krameṇaiva pralīyeta
viṣṇu-bhakti-ratātmanām
кӯт̣ам̇ бӣджам̇ пхалонмукхам
крамен̣аива пралӣйета
вишн̣у-бхакти-рата̄тмана̄м
Voor hen die devotionele dienst aan de Allerhoogste Persoonlijkheid Godsverrichten, zullen alle karmische reacties op zonden geleidelijk aan verdwijnen, of die nu vruchten dragen, opgeslagen liggen of in zaadvorm aanwezig zijn. De zuiverende kracht van devotionele dienst is daarom heel sterk en ze wordt pavitram uttamam genoemd, de zuiverste. Uttama betekent ‘transcendentaal’. Tamas duidt op de materiële wereld of op duisternis enuttama duidt op dat wat verheven is boven materiële activiteiten. Devotionele activiteiten moeten nooit worden gezien als materieel, hoewel het soms lijkt alsof toegewijden op dezelfde manier bezig zijn als wereldse mensen. Wie vertrouwd is met devotionele dienst en de juiste visie heeft, weet dat de activiteiten van een toegewijde geen materiële activiteiten zijn. Ze zijn allemaal spiritueel en devotioneel en vrij van de onzuiverheden van de materiële hoedanigheden.
Те, кто занимается преданным служением Верховной Личности Бога, постепенно избавляются от всех последствий совершенных ими грехов: уже созревших, только накопленных, а также дремлющих в форме семени. Таким образом, преданное служение обладает огромной очистительной силой, за что его называют павитрам уттамам, чистейшим. Уттама значит «трансцендентный». Тамас — это материальный мир, или царство тьмы, а прилагательное уттама значит «запредельный, находящийся вне сферы материальной деятельности». Преданное служение ни в коем случае нельзя считать материальной деятельностью, даже если порой кажется, что деятельность преданных не отличается от деятельности обыкновенных людей. Тот, кто обладает духовным видением и сведущ в науке преданного служения, знает, что деятельность преданных не материальна. Все их действия духовны и посвящены Господу, а потому не подвержены оскверняющему влиянию материальных гун.
Er wordt gezegd dat devotionele dienst zo’n volmaakte bezigheid is, dat de resultaten ervan direct waarneembaar zijn. Dit directe resultaat wordt daadwerkelijk waargenomen en zelf hebben we de ervaring dat iedereen die de heilige namen van Kṛṣṇa chant (Hare Kṛṣṇa, Hare Kṛṣṇa, Kṛṣṇa Kṛṣṇa, Hare Hare/ Hare Rāma, Hare Rāma, Rāma Rāma, Hare Hare) een transcendentaal geluk ervaart na enige tijd zonder overtredingen gechant te hebben en dat iedereen zo heel snel gezuiverd raakt van materiële onzuiverheden. Dit wordt daadwerkelijk waargenomen. En als iemand niet alleen bezig is met horen, maar bovendien ook de boodschap van devotionele dienst probeert te verspreiden of als hij de missionaire activiteiten van het Kṛṣṇa-bewustzijn ondersteunt, dan voelt hij geleidelijk aan dat hij spirituele vooruitgang maakt. Deze vooruitgang in iemands spirituele leven is niet afhankelijk van welke vorm van voorafgaand onderwijs of voorafgaande kwalificatie dan ook. De methode zelf is zo zuiver, dat iemand zuiver wordt door deze eenvoudig toe te passen.
Здесь сказано, что деятельность в преданном служении настолько совершенна, что человек может непосредственно ощутить ее результаты. Это действительно так. Мы на собственном опыте убедились в том, что каждый, кто повторяет святые имена Кришны (Харе Кришна, Харе Кришна, Кришна Кришна, Харе Харе/Харе Рама, Харе Рама, Рама Рама, Харе Харе) без оскорблений, начинает ощущать духовное блаженство и очень быстро очищается от материальной скверны. Это можно видеть. Более того, человек, который не только слушает святые имена, но и старается проповедовать философию преданного служения или оказывает содействие проповеднической деятельности Движения сознания Кришны, ощущает, как начинает духовно развиваться. Его духовное развитие не зависит от полученного ранее образования или других качеств. Метод сам по себе настолько чист, что, просто занимаясь преданным служением, мы очищаемся.
In het Vedānta-sūtra (3.2.26) wordt ditzelfde in de volgende woorden beschreven: prakāśaś ca karmaṇy abhyāsāt. ‘Devotionele dienst is zo krachtig, dat men ongetwijfeld verlicht wordt door eenvoudig het proces van devotionele dienst te beoefenen.’ Een praktisch voorbeeld hiervan is het vorige leven van Nārada Muni, die in dat leven de zoon van een werkster was. Hij had geen opleiding en was evenmin geboren in een voorname familie. Maar toen zijn moeder bezig was met het dienen van grote toegewijden, raakte Nārada daar ook bij betrokken en soms, als zijn moeder er niet was, diende hij hen zelf. Nārada zegt zelf:
В «Веданта-сутре» (3.2.26) об этом сказано следующее: прака̄ш́аш́ ча карман̣й абхйа̄са̄т — «Преданное служение столь могущественно, что, просто занимаясь им, человек обретает духовное знание». Наглядным примером тому может служить предыдущая жизнь Нарады, который родился тогда сыном служанки. Он не мог похвастаться ни хорошим образованием, ни знатным происхождением. Но когда его мать прислуживала великим преданным, Нарада помогал ей, и иногда в ее отсутствие сам служил преданным Господа. Сам Нарада так говорит об этом:
sakṛt sma bhuñje tad-apāsta-kilbiṣaḥ
evaṁ pravṛttasya viśuddha-cetasas
tad-dharma evātma-ruciḥ prajāyate
сакр̣т сма бхун̃дже тад-апа̄ста-килбишах̣
эвам̇ правр̣ттасйа виш́уддха-четасас
тад-дхарма эва̄тма-ручих̣ праджа̄йате
In dit vers uit het Śrīmad-Bhāgavatam (1.5.25) beschrijft Nārada zijn vorige leven aan Vyāsadeva, zijn discipel. Hij zegt dat hij veel direct contact had met deze gezuiverde toegewijden, toen hij als jongen bezig was hen te dienen tijdens de vier maanden van hun verblijf. Soms lieten deze wijzen overblijfselen van voedsel op hun borden achter en de jongen, die hun borden waste, wilde van deze restanten proeven. Hij vroeg de toegewijden daarom om hun toestemming en toen ze hem die gaven, at Nārada van deze overblijfselen en als gevolg daarvan werd hij bevrijd van alle karmische reacties op zijn zonden. Hij ging door met het eten van de overblijfselen en werd geleidelijk aan net zo zuiver van hart als de wijzen. De grote toegewijden beleefden veel plezier aan en hadden veel smaak voor ononderbroken devotionele dienst aan de Heer door te horen en te chanten en Nārada ontwikkelde geleidelijk aan dezelfde smaak. Nārada zegt verder:
В этом стихе «Шримад-Бхагаватам» (1.5.25) Нарада рассказывает о том, что с ним случилось в прошлой жизни, своему ученику Вьясадеве. Он говорит, что в течение четырех месяцев, пока в их доме находились чистые преданные, он служил им и тесно общался с ними. Убирая за ними посуду, он увидел там остатки их пищи и захотел попробовать их. Спросив у мудрецов разрешения, Нарада съел то, что осталось после них, и таким образом очистился от всех последствий прошлых грехов. Доедая за мудрецами пищу, Нарада стал столь же чист сердцем, как они сами. Беспрерывно слушая и пересказывая повествования о Господе, эти великие преданные наслаждались вкусом преданного служения, и такой же вкус со временем появился у Нарады. Далее Нарада говорит:
anugraheṇāśṛṇavaṁ mano-harāḥ
tāḥ śraddhayā me ’nu-padaṁ viśṛṇvataḥ
priyaśravasy aṅga mamābhavad ruciḥ
ануграхен̣а̄ш́р̣н̣авам̇ манохара̄х̣
та̄х̣ ш́раддхайа̄ ме ’нупадам̇ виш́р̣н̣ватах̣
прийаш́равасй ан̇га мама̄бхавад ручих̣
Door zijn omgang met de wijzen kreeg Nārada smaak voor het horen over en het chanten van de roem van de Heer en ontwikkelde hij een groot verlangen naar devotionele dienst. Daarom wordt er in het Vedānta-sūtra gezegd: prakāśaś ca karmaṇy abhyāsāt — wanneer iemand eenvoudig devotionele dienst verricht, zal alles vanzelf aan hem geopenbaard worden en zal hij werkelijk inzicht krijgen. Dit wordt pratyakṣa genoemd, ‘rechtstreeks waargenomen’.
Общаясь с мудрецами, Нарада пристрастился слушать и пересказывать повествования о величии Господа, и у него появилось огромное желание заниматься преданным служением. Поэтому в «Веданта-сутре» сказано: прака̄ш́аш́ ча карман̣й абхйа̄са̄т — к тому, кто преданно служит Господу, знание приходит само собой, и он обретает способность постичь истину. Таков смысл слова пратйакша («непосредственное восприятие»).
Het woord ‘dharmyam’ betekent ‘het pad van religie’. Nārada was eigenlijk maar de zoon van een werkster. Hij was niet in de gelegenheid om naar school te gaan. Hij hielp eenvoudigweg zijn moeder en gelukkig diende zijn moeder de toegewijden. Het kind Nārada kreeg deze gelegenheid ook en bereikte eenvoudig door hun gezelschap het hoogste doel van religie.
Zoals in het Śrīmad-Bhāgavatam gesteld wordt, is devotionele dienst het hoogste doel van alle religie (sa vai puṁsāṁ paro dharmo yato bhaktir adhokṣaje). Over het algemeen weten religieuze mensen niet dat het bereiken van devotionele dienst de hoogste perfectie van religie is. Zoals we al eerder hebben besproken met betrekking tot de laatste tekst van hoofdstuk acht (vedeṣu yajñeṣu tapaḥsu caiva), is voor zelfrealisatie normaal gezien Vedische kennis vereist. Maar Nārada bereikte de hoogste resultaten van het bestuderen van de Veda’s, hoewel hij nooit naar de school van een spiritueel leraar was geweest en geen opleiding in Vedische principes had gehad. Dit proces is zo krachtig dat iemand zelfs zonder de gebruikelijke religieuze handelingen tot de hoogste perfectie verheven kan worden. Hoe is dat mogelijk? Dit wordt in de Vedische literatuur uitgelegd: ācāryavān puruṣo veda. Wie zich in het gezelschap van grote ācārya’s bevindt, kan vertrouwd raken met alle kennis die nodig is voor zelfrealisatie, zelfs al is hij ongeschoold en heeft hij nooit de Veda’s bestudeerd.
Дхармйам значит «путь религии». Нарада был сыном простой служанки. У него не было возможности ходить в школу. Он просто помогал матери, которой посчастливилось служить преданным Господа. Таким образом мальчик Нарада тоже получил возможность служить им, и общение с ними дало ему возможность достичь высшей цели религиозной практики. Высшей целью религиозной практики, как сказано в «Шримад-Бхагаватам», является преданное служение (са ваи пум̇са̄м̇ паро дхармо йато бхактир адхокшадже). Обычные верующие люди, как правило, не знают, что высшей целью религии является преданное служение. Как мы уже говорили в комментарии к последнему стиху восьмой главы (ведешу йаджн̃ешу тапах̣су чаива), чтобы постичь свою духовную природу, необходимо знать Веды. Однако в данном случае мы видим, что Нарада, который никогда не учился в школе духовного учителя и не изучал законов Вед, тем не менее достиг высшей цели всех, кто изучает Веды. Преданное служение обладает такой силой, что, даже не выполняя всех религиозных обрядов, человек может достичь высшей ступени совершенства. Как это может быть? Это положение подтверждают Веды: а̄ча̄рйава̄н пурушо веда. Общаясь с великими ачарьями, человек, даже если он не образован и никогда не изучал Вед, может обрести знание, необходимое для того, чтобы постичь истину.
Devotionele dienst verrichten is heel plezierig (su-sukham). Waarom? Devotionele dienst bestaat uit śravaṇaṁ kīrtanaṁ viṣṇoḥ en zo kan iedereen eenvoudig luisteren naar het bezingen van de roem van de Heer offilosofische lezingen bijwonen over transcendentale kennis, die door geautoriseerde ācārya’s gegeven worden. Men kan leren door er eenvoudig bij te gaan zitten. Daarnaast kan men de overblijfselen eten van het aangename en smakelijke voedsel dat aan God geofferd is. In alle omstandigheden is devotionele dienst plezierig.
Men kan devotionele dienst zelfs in de meest armzalige toestand verrichten. De Heer zegt: patraṁ puṣpaṁ phalaṁ toyam — Hij is bereid om alles te aanvaarden wat de toegewijde Hem aanbiedt, het maakt niet uit wat. Zelfs een blad, een bloem, een stukje fruit of een beetje water, allemaal verkrijgbaar in elk deel van de wereld, kunnen door iedereen geofferd worden, ongeacht iemands sociale positie, en de Heer zal het aanvaarden als het met liefde geofferd wordt. Hiervan bestaan tal van historische voorbeelden. Grote wijzen als Sanatkumāra werden grote toegewijden door eenvoudig de tulasī-blaadjes te proeven die aan de lotusvoeten van de Heer waren geofferd. Devotionele dienst is dus heel plezierig en kan verricht worden in een vrolijke stemming. God aanvaardt alleen de liefde waarmee dingen aan Hem worden geofferd.
Преданное служение приносит человеку радость (сукхам). Почему? Преданное служение состоит из ш́раван̣ам̇ кӣртанам̇ вишн̣ох̣, иначе говоря, достаточно просто слушать рассказы, прославляющие Господа, или философские беседы истинных ачарьев, в которых обсуждается духовное знание. Просто присутствуя при таких беседах, человек обретает знание; он может также вкушать остатки изысканных блюд, предложенных Господу. Всё в преданном служении приносит радость. И заниматься им может даже тот, кто живет в крайней нужде. Господь говорит: патрам̇ пушпам̇ пхалам̇ тойам. Он готов принять от преданного любое подношение. Любой человек, независимо от его положения в обществе, может предложить Господу хотя бы листок, цветок, немного фруктов или воды, что доступно в любой части мира, и Господь примет это подношение, если оно будет сделано с любовью. История знает немало подобных случаев. Просто вдохнув аромат листьев туласи,поднесенных лотосным стопам Господа, такие великие мудрецы, как Санат-кумар и его братья, стали великими преданными. Следовательно, преданное служение несет человеку радость. Бог принимает только любовь, с которой мы предлагаем Ему свои подношения.
In dit vers wordt gezegd dat devotionele dienst eeuwig is. Dat is het tegenovergestelde van wat de māyāvādī-filosofen beweren. Hoewel māyāvādī’s zich soms toeleggen op zogenaamde devotionele dienst, is het hun bedoeling om met hun devotionele dienst door te gaan zolang ze nog niet bevrijd zijn, maar wanneer ze ten slotte bevrijd zijn, zullen ze ‘īīn worden met God’. Zulke tijdelijke, opportunistische devotionele dienst wordt niet aanvaard als zuivere devotionele dienst. Werkelijke devotionele dienst gaat zelfs door ná bevrijding. Wanneer de toegewijde de spirituele planeet in het koninkrijk van God bereikt, zal hij daar ook de Allerhoogste Heer dienen. Hij probeert niet īīn te worden met de Allerhoogste Heer.
Здесь сказано, что преданное служение существует вечно. Это прямо противоречит философии майявады. Иногда майявади занимаются так называемым преданным служением, но при этом считают, что преданное служение необходимо до тех пор, пока они не получили освобождение, поскольку в конце концов, освободившись из материального плена, они сами «станут Богом». Такое временное, обусловленное сроками преданное служение нельзя назвать чистым. Настоящее преданное служение продолжается и после освобождения. Войдя в духовный мир, в царство Бога, преданный и там служит Верховному Господу, а не пытается стать Им.
Zoals nog duidelijk zal worden uit de Bhagavad-gītā begint werkelijke devotionele dienst ná bevrijding. Devotionele dienst begint nadat men bevrijd is (samaḥ sarveṣu bhūteṣu mad-bhaktiṁ labhate parām), wanneer men zich op het niveau van Brahman bevindt (brahma-bhūta). Niemand kan de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods begrijpen door afzonderlijk karma-yoga, jñāna-yoga en aṣṭāṅga-yoga of welke andere yoga dan ook te beoefenen. Door deze yogamethoden kan iemand een beetje vooruitgang maken in de richting van bhakti-yoga, maar zonder tot het niveau van devotionele dienst te komen kan niemand de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods begrijpen. In het Śrīmad-Bhāgavatam wordt ook bevestigd dat men de wetenschap van Kṛṣṇa of de wetenschap van God kan begrijpen wanneer men gezuiverd raakt door devotionele dienst, in het bijzonder door het Śrīmad-Bhāgavatam en de Bhagavad-gītā van zelfgerealiseerde zielen te horen. Evaṁ prasanna-manaso bhagavad-bhakti yogataḥ. Wanneer het hart gezuiverd is van alle onzin, kan men begrijpen wat God is. Op die manier is het proces van devotionele dienst of Kṛṣṇa-bewustzijn de koning van alle onderricht en de koning van alle vertrouwelijke kennis. Het is de zuiverste vorm van religie en het kan met plezier en zonder moeite verricht worden. Daarom moet men zich erop toeleggen.
Из последующих глав станет ясно, что настоящее преданное служение начинается только после того, как живое существо освободится из материального плена. Когда, получив освобождение, живое существо поднимается на уровень Брахмана (брахма-бхута), оно начинает заниматься преданным служением (самах̣ сарвешу бхӯтешу мад-бхактим̇ лабхате пара̄м). Верховную Личность Бога нельзя постичь, просто занимаясь карма-йогой, гьяна-йогой, аштанга-йогой или любым другим видом йоги. Все эти виды йоги способны помочь человеку приблизиться к уровню бхакти-йоги,но постичь Личность Бога можно только в процессе преданного служения. «Шримад-Бхагаватам» также подтверждает, что человек постигает науку о Кришне, науку о Боге, когда сознание его очищается в процессе преданного служения, особенно если он слушает «Шримад-Бхагаватам» или «Бхагавад-гиту» от осознавших себя душ. Эвам̇ прасанна-манасо бхагавад-бхакти-йогатах̣. Когда сердце человека очищается от скверны, он обретает способность понять, кто такой Бог. Таким образом, путь преданного служения, сознания Кришны, — это вершина всех методов познания и царь сокровенного знания. Это самая чистая форма религиозной деятельности, заниматься которой легко и радостно. Поэтому преданное служение рекомендуют каждому.