Penkta mantra

Mantra pátá

Tekstas

Verš

tad ejati tan naijati
tad dūre tad v antike
tad antar asya sarvasya
tad u sarvasyāsya bāhyataḥ

Synonyms

Synonyma

tat — tas Aukščiausiasis Viešpats; ejati — vaikšto; tat — Jis; na — ne; ejati — vaikšto; tat — Jis; u — taip pat; antike — labai arti; tat — Jis; antaḥ — viduje; asya — to; sarvasya — visa ko; tat — Jis; u — taip pat; sarvasya — vias ko; asya — to; bāhayataḥ — išorėje.

tat — tento Nejvyšší Pán; ejati — chodí; tat — On; na — ne; ejati — chodí; tat — On; dūre — daleko; tat — On; u — také; antike — velmi blízko; tat — On; antaḥ — uvnitř; asya — toho; sarvasya — všeho; tat — On; u — také; sarvasya — všeho; asya — toho; bāhyataḥ — vně.

Translation

Překlad

Aukščiausiasis Viešpats ir vaikšto, ir nevaikšto. Jis labai toli, bet sykiu ir labai arti. Jis yra visur ir anapus visko.

Nejvyšší Pán chodí a nechodí. Je daleko, ale zároveň je také velmi blízko. Je uvnitř všeho a zároveň vně všeho.

Purport

Význam

Čia aprašyti kai kurie Aukščiausiojo Viešpaties transcendentinių darbai, kuriuos Jis atlieka nesuvokiamomis Savo galiomis. Vienas kitam prieštaraujantys posmo teiginiai pateikiami įrodyti Viešpaties galių nesuvokiamumą. „Jis vaikšto ir nevaikšto.“ Teigdami, kad vaikščiojantis negali vaikščioti, nusižengtume įprastai logikai. Tačiau, kalbant apie Dievą, ši priešprieša tėra priemonė pabrėžti Jo nesuvokiamą galybę. Žinių ribotumas neleidžia mums suderinti šių prieštaravimų, todėl mes mėginame suprasti Viešpatį, kiek tai leidžia padaryti mūsų ribotas protas. Antai māyāvādos mokyklos filosofai impersonalistai pripažįsta tik tuos Viešpaties darbus, kuriuose neišryškėja Jo, kaip asmenybės, bruožai. Asmenybinį Viešpaties aspektą jie atmeta. Tuo tarpu bhāgavatos mokyklos atstovai, grįsdami savo mokymą tobula Viešpaties koncepcija, pripažįsta, kad Jis turi nesuvokiamas galias, ir supranta, kad Viešpats yra asmenybė ir sykiu Jis beasmenis. Bhāgavatai žino, jog nepripažįstant nesuvokiamų Dievo galių, žodžiai „Aukščiausiasis Viešpats“ prarastų savo prasmę.

Zde se vysvětlují transcendentální činnosti Nejvyššího Pána, jak je vykonávají Jeho nepochopitelné energie. Protichůdné výroky jsou zde použity ke zdůraznění jeho nepochopitelných sil. Chodí a nechodí. To si odporuje. Naše omezené poznání nestačí k tomu, abychom se mohli s těmito rozpory vyrovnat: Pána můžeme pochopit jen v mezích našich omezených rozumových schopností. Přívrženci neosobní filozofie májávádské školy uznávají pouze neosobní činnosti Pána a zavrhují Jeho osobní rysy. Bhágavatská škola však uznává Pána jak osobního, tak neosobního. Bhágavatové také uznávají Jeho nepochopitelné energie, neboť bez těchto energií by slova Nejvyšší Pán pozbyla jakéhokoliv smyslu.

Jei savo akimis nematome Dievo, tai dar nereiškia, kad Viešpats neegzistuoja kaip asmenybė. „Śrī Īśopaniṣada“ paneigia tokį argumentą, teigdama, kad Viešpats yra labai toli ir sykiu labai arti. Viešpaties buveinė yra anapus materialaus dangaus, o mes netgi nemokame jo išmatuoti. Jeigu net materialus dangus yra toks neaprėpiamas, tai ką kalbėti apie dvasinį dangų, kuris yra išsidriekęs anapus materialaus? Dvasinis dangus yra be galo toli nuo materialios visatos, tai patvirtina ir „Bhagavad-gītā“ (15.6). Ir nors Viešpats labai toli, Jis gali tuojau, per sekundės dalį, atsirasti priešais mus, aplenkęs mintį ar vėją. Ir Jis yra toks greitas, kad niekas negali Jo aplenkti. Apie tai jau buvo rašyta ankstesniajame posme.

Jen proto, že Pána nemůžeme spatřit na vlastní oči, si ještě nesmíme myslet, že nemá osobní existenci. Šrí Íšópanišad vyvrací tento argument upozorněním, že Pán je blízko i daleko zároveň. Sídlo Pána je mimo tento hmotný svět a naše možnosti nestačí ani ke změření tohoto hmotného světa. Jestliže hmotný svět je tak rozsáhlý, jak ohromný asi musí být svět duchovní, který se rozprostírá za ním? Také v Bhagavad-gítě se potvrzuje, že duchovní obloha se rozprostírá daleko, daleko od hmotného světa (Bg. 15.6). Třebaže Pán je tak daleko, může se za chvíli kratší než vteřina, rychleji než myšlenka nebo vítr, objevit před námi. Může také kráčet tak rychle, že Ho nikdo nepředčí. To již bylo popsáno v předchozím verši.

Ir vis dėlto, kai Dievo Asmuo pasirodo mums, mes Jį ignoruojame. „Bhagavad-gītoje“ (9.11) Viešpats smerkia tokį nemokšišką ignoravimą ir sako, kad, laikydami paprastu mirtinguoju, kvailiai Jį išjuokia. Jis nėra mirtingas. Kūnas, kuriuo Jis mums pasirodo, nėra materialios gamtos kūrinys. Labai dažnas vadinamasis mokslininkas teigia, kad Viešpats nužengia materialiu kūnu, kaip paprasta gyva būtybė. Nieko neišmanydami apie nesuvokiamą Viešpaties galią, tie kvailiai sulygina Jį su paprastais žmonėmis.

A přesto si Pána nevšimneme, když se před námi zjeví. Tuto nevšímavost odsuzuje v Bhagavad-gítě, kde praví, že Ho pošetilci ponižují, když Ho považují za obyčejného smrtelníka (Bg. 9.11). Není smrtelný a nezjevuje se nám v těle vytvořeném hmotnou přírodou. Existuje mnoho tzv. učenců, kteří tvrdí, že Pán se zjevuje v hmotném těle, jako úplně obyčejná hmotná bytost. Neznajíce Jeho nepochopitelné síly, staví pošetilí lidé Pána na úroveň obyčejného člověka.

Dievas yra kupinas nesuvokiamų galių, todėl mūsų tarnystę Jis gali priimti per bet kurį tarpininką ir Savo Paties valia gali pertvarkyti įvairias Savo galias. Bedieviai įrodinėja, kad Viešpats apskritai negali nužengti į šį pasaulį, o jeigu nužengia, tai Jo kūnas būna sudarytas iš materialios energijos. Tačiau jeigu nesuvokiamas Viešpaties energijas pripažįstame realybe, toks argumentas neturi pagrindo. Net ir tuo atveju, jeigu Viešpats pasirodo mums kūnu, sudarytu iš materialios energijos, Jam nesunku šią energiją paversti dvasine. Kadangi energijų šaltinis vienas, jis gali panaudoti jas kaip pats to nori. Viešpats, pavyzdžiui, gali apsireikšti arcā-vigrahos, Dievybių, kurios, atrodytų, yra padirbtos iš žemės, akmens ar medžio, pavidalu. Ir nors Dievybės padirbtos iš medžio, akmens ar kokios kitos medžiagos, jos nėra stabai, kaip kad tvirtina ikonoklastai (Dievybių kulto priešininkai).

Protože je plný nepochopitelných sil, může přijmout naše služby prostřednictvím jakéhokoliv média a své různé síly může přetvářet podle své vlastní vůle. Nevěřící tvrdí, že se Pán nemůže zjevit a nebo že se objevuje jen v podobě vytvořené hmotnou energií. Tento argument se rozplyne, uznáme-li Jeho nepochopitelné síly za skutečné. I když se Pán před námi zjeví v podobě hmotné energie, může velice snadno proměnit hmotnou energii v energii duchovní. Poněvadž energie pocházejí ze stejného zdroje, mohou být použity podle vůle tohoto zdroje. Pán se může například zjevit ve své podobě jako arcā-vigraha, což je zpodobení Boha zhotovené ze země, kamene nebo dřeva. Nejsou to modly, jak tvrdí obrazoborci, třebaže jsou vyřezána ze dřeva, vytesána z kamene nebo zhotovena z jiné hmoty.

Dabartinėmis, netobulos materialios egzistencijos sąlygomis, mes nematome Aukščiausiojo Viešpaties, nes mūsų regėjimas yra netobulas. Tačiau bhaktams, trokštantiems išvysti Viešpatį materialiomis akimis, Jis suteikia tą malonę, pasirodydamas vadinamąja materialia forma, kad bhaktai galėtų Jam tarnauti. Nereikia manyti, kad bhaktai, esantys žemiausioje atsidavimo tarnystės pakopoje, garbina stabą. Jie garbina Viešpatį, kuris teikėsi pasirodyti jiems lengvai pasiekiamu pavidalu. Arcos pavidalas – tai ne stabas, padirbtas pagal garbintojo užgaidas. Šis pavidalas amžinai egzistuoja kartu su visais savo atributais. Ateistas negali to pajusti, bet nuoširdus bhaktas realiai šitai jaučia.

Za naší nynější hmotné, nedokonalé existence nemůžeme uzřít Nejvyššího Pána, neboť náš zrak je nedokonalý. Oddaným, kteří Ho chtějí spatřit svým hmotným zrakem, však Pán přece dopřává výhody a zjevuje se jim v takzvané hmotné podobě, aby přijal jejich služby. Není správné domnívat se, že oddaní, nacházející se na nejnižším stupni služby Pánu, uctívají modlu. Uctívají skutečného Pána, jenž přistoupil na to, že před nimi bude vystupovat v podobě, která je jim přístupná. Ani podoba arcā nebyla vytvořena podle nápadu a rozmaru uctívatele. Existuje věčně i s celým svým příslušenstvím. Ti, kdo jsou opravdově oddaní Pánu, to pociťují, avšak ateisté nikoliv.

„Bhagavad-gītoje“ (4.11) Viešpats sako, kad Jis atsidėkoja bhaktui tiek, kiek bhaktas Jam atsiduoda. Viešpats pasilieka Sau teisę atsiskleisti ne bet kam, o tik Jam atsidavusioms sieloms. Todėl atsidavusiai sielai Jis visada lengvai pasiekiamas, o neatsidavusiai – labai tolimas, neprieinamas.

V Bhagavad-gítě (4.11) nám Kršna dává na srozuměnou, že Pán se oddanému přibližuje ve stejné míře, v jaké se Mu tento oddaný odevzdal. Pán si vyhrazuje právo nezjevovat se komukoli, nýbrž pouze těm, kteří se Mu odevzdali. Duši, jež se Mu odevzdala, je vždy dostupný, ale duši neodevzdané je nedostupný a nesmírně vzdálený.

Šia proga atkreiptinas dėmesys į du svarbius žodžius, pasitaikančius apreikštuose raštuose, kai kalbama apie Viešpatį: saguṇa („su ypatybėmis“) ir nirguṇa („be ypatybių“). Žodis saguṇa visai nereiškia, kad kai Viešpats nužengia su tam tikromis ypatybėmis, kurias gali patirti mūsų jutimai, Jis turi įgyti materialų pavidalą ir paklusti materialios gamtos dėsniams. Jam nėra skirtumo tarp materialios ir dvasinės energijų, nes Jis – visų energijų šaltinis. Būdamas visų energijų valdovas, Viešpats, priešingai negu mes, niekada nepatenka jų įtakon. Materiali energija vykdo Jo valią, todėl Viešpats gali naudoti ją Savo tikslams, Pats niekada nepakliūdamas materialios energijos ypatybių įtakon. Šia prasme Jis yra nirguṇa, „be ypatybių“. Viešpats niekada nevirsta kažkokia beforme esybe, nes iš tikrųjų Jis egzistuoja amžinuoju pavidalu, Jis – pirmapradis Viešpats. Beasmenis Jo aspektas – Brahmano spindesys yra Jo Paties skleidžiami spinduliai, lygiai kaip saulės spinduliai yra saulės dievo spindesys.

V této souvislosti mají velkou důležitost slova saguṇa (“mající vlastnosti”) a nirguṇa (“nemající vlastnosti”), jež se často vyskytují ve zjevených spisech. Slovo saguṇa neznamená, že se Pán při svých zjeveních podřizuje zákonům hmotné přírody, třebaže má vlastnosti a zjevuje se v hmotné podobě. Pro Pána neexistuje žádný rozdíl mezi hmotnou a duchovní energií, neboť je zdrojem všech energií. Jelikož vládne nad všemi energiemi, nemůže se octnout pod jejich vlivem, jako je tomu s námi. Hmotná energie pracuje pod Jeho vedením, a proto může používat této energie k vlastním účelům, aniž by byl ovlivněn jejími kvalitami. Stejně tak se Pán nikdy nestane beztvarou bytostí. Vždyť On je věčným tvarem, prvotním Pánem. Jeho neosobní aspekt, zář Brahmanu, není ničím jiným, než žárem Jeho osobních paprsků, stejně tak jako sluneční paprsky jsou žárem boha Slunce.

Kartą šventąjį vaiką Prahlādą Mahārāją jo bedievis tėvas paklausė: „Kurgi tavo Dievas?“ Kai Prahlāda atsakė, kad Dievas yra visur, tėvas piktai sušuko: „Vadinasi, Dievas yra ir šių rūmų kolonoje?“ „Taip“, – atsakė berniukas. Tai išgirdęs bedievis karalius vienu smūgiu sudaužė netoli stovėjusią koloną į šipulius, ir tada iš jos pasirodė Viešpats Nṛsiṁha pusiau žmogaus, pusiau liūto pavidalu ir nužudė bedievį karalių. Taigi Viešpats yra visuose daiktuose, kuriuos sukūrė skirtingos Jo energijos. Norėdamas suteikti nuoširdiems bhaktams malonę, nesuvokiamų Savo galių dėka Jis gali pasirodyti bet kur. Viešpats Nṛsiṁha pasirodė iš kolonos ne todėl, kad to reikalavo ateistiškas karalius, o todėl, kad to troško Jo bhaktas Prahlāda. Ateistai negali įsakyti Viešpačiui, kad Jis pasirodytų, tačiau, norėdamas suteikti malonę Savo bhaktui, Viešpats gali apsireikšti kiekvienoje vietoje. „Bhagavad-gītoje“ (4.8) taip pat pasakyta, kad Viešpats ateina sunaikinti bedievių ir apginti tikinčiųjų. Žinoma, Viešpačiui netrūksta nei atitinkamų energijų, nei pagalbininkų, galinčių susidoroti su ateistais, bet Jam maloniau Pačiam parodyti palankumą bhaktui. Dėl to Jis įsikūnija materialiame pasaulyje. Jis nužengia, tenorėdamas parodyti prielankumą Savo bhaktams.

Když svatý chlapec Prahláda Maharádža stál jednou před svým ateistickým otcem, dostal od něho otázku: “Kde je tvůj Bůh?” Když Prahláda odpověděl, že Bůh je všudypřítomný, zeptal se ho otec rozzlobeně, zda je jeho Bůh v jednom ze sloupů paláce, a dítě přitakalo. Ateista před ním sloup ihned roztříštil na kousky a Pán se okamžitě zjevil jako Nrsinha, inkarnace ve zpola lidské a zpola lví podobě, a ateistického krále zabil. Pán je přítomný ve všem a všechno tvoří svými rozličnými energiemi. Prostřednictvím svých nepochopitelných sil se může zjevit na jakémkoliv místě, aby projevil oddaným svou přízeň. Pán Nrsinha nevystoupil ze sloupu na rozkaz ateistického krále, nýbrž proto, aby splnil přání Prahládovi, svému oddanému. Ateista nemůže přinutit Pána k tomu, aby se zjevil, ale Pán se zjeví kdekoliv a kdykoliv, aby prokázal milosrdenství tomu, kdo je Mu oddán. V Bhagavad-gítě (4.8) rovněž stojí, že Pán se zjevuje, aby zahubil nevěřící a ochraňoval věřící. Pán má dostatek energií a představitelů, kteří mohou zahubit ateisty, avšak působí Mu potěšení prokazovat osobně přízeň tomu, kdo je Mu oddán. Proto přichází jako inkarnace. Dělá to pouze proto, aby projevoval přízeň svým oddaným, pro nic jiného.

„Brahma-saṁhitoje“ (5.35) pasakyta, kad Govinda, pirmapradis Viešpats, Savo visiška dalimi įeina į visus daiktus. Jis įeina į visatą ir į kiekvieną jos atomą. Virāṭ pavidalu Jis esti anapus visų daiktų, o kaip antaryāmī Jis yra visuose daiktuose. Kaip antaryāmī Jis stebi viską, kas vyksta, o kaip karma-phala atlygina mums už mūsų darbus. Mes galime ir užmiršti, ką esame padarę ankstesniuose gyvenimuose, tačiau Viešpats yra mūsų veiksmų liudininkas, tad mūsų veiksmų rezultatai niekur nepradingsta ir mums tenka patirti jų padarinius.

V Brahma-sanhitě se praví, že Góvinda, prvotní Pán, proniká do všeho svými úplnými částmi. Prostupuje vesmír, jakož i atomy tohoto vesmíru. V podobě virāṭ je vně všeho a jako antaryāmī je uvnitř všeho. Jako antaryāmī je svědkem všeho, co se děje, a uděluje výsledky našich činů v podobě karma-phala. My sami třeba zapomeneme, co jsme činili v našich dřívějších životech, ale poněvadž Pán je svědkem našich činů, jsou výsledky těchto činů stále zde a my se musíme tak jako tak podrobovat jejich reakcím.

Iš tikrųjų be Dievo niekas kitas ir neegzistuoja – Jis esti visa ko viduje ir anapus visko. Viskas yra Jo energijų apraiškos, kaip kad iš ugnies sklindančios šiluma ir šviesa. Taip skirtingos Viešpaties energijos sudaro vienovę. Ir nors egzistuoja vienovė, viskas, kas be galo mažoms, neatsiejamoms Viešpaties dalelėms – gyvosioms esybėms teikia ribotą džiaugsmą, Viešpaties Asmenybei teikia beribį džiaugsmą.

Faktem je, že kromě Boha nic neexistuje, ať už vně či uvnitř. Vše se projevuje prostřednictvím Jeho rozličných energií, stejně tak jako teplo a světlo vycházejí z ohně a mezi různými energiemi existuje jednota. Navzdory této jednotě se Pán ve své osobní podobě těší ze všeho, čeho užívají svými smysly nepatrné individuální živé bytosti.