Skip to main content

Texts 23-24

Sloka 23-24

Texto

Verš

śrī-prahrāda uvāca
śravaṇaṁ kīrtanaṁ viṣṇoḥ
smaraṇaṁ pāda-sevanam
arcanaṁ vandanaṁ dāsyaṁ
sakhyam ātma-nivedanam
śrī-prahrāda uvāca
śravaṇaṁ kīrtanaṁ viṣṇoḥ
smaraṇaṁ pāda-sevanam
arcanaṁ vandanaṁ dāsyaṁ
sakhyam ātma-nivedanam
iti puṁsārpitā viṣṇau
bhaktiś cen nava-lakṣaṇā
kriyeta bhagavaty addhā
tan manye ’dhītam uttamam
iti puṁsārpitā viṣṇau
bhaktiś cen nava-lakṣaṇā
kriyeta bhagavaty addhā
tan manye ’dhītam uttamam

Palabra por palabra

Synonyma

śrī-prahrādaḥ uvāca — Prahlāda Mahārāja dijo; śravaṇam — escuchar; kīrtanam — glorificar; viṣṇoḥ — del Señor Viṣṇu (y de nadie más); smaraṇam — recordar; pāda-sevanam — servir los pies; arcanam — ofrecer adoración (con ṣoḍaśopacāra, los dieciséis tipos de artículos); vandanam — ofrecer oraciones; dāsyam — ser el sirviente; sakhyam — ser el mejor amigo; ātma-nivedanam — entregar todo lo que se posee; iti — así; puṁsā arpitā — ofrecido por el devoto; viṣṇau — al Señor Viṣṇu (y a nadie más); bhaktiḥ — servicio devocional; cet — si; nava-lakṣaṇā — con nueve procesos distintos; kriyeta — se debe realizar; bhagavati — a la Suprema Personalidad de Dios; addhā — directa o completamente; tat — eso; manye — yo considero; adhītam — sabiduría; uttamam — suprema.

śrī-prahrādaḥ uvāca — Prahlāda Mahārāja řekl; śravaṇam — naslouchání; kīrtanam — opěvování; viṣṇoḥ — Pána Viṣṇua (nikoho jiného); smaraṇam — vzpomínání; pāda-sevanam — sloužení nohám; arcanam — uctívání (šestnácti předměty, ṣoḍaśopacāra); vandanam — modlení se; dāsyam — jednání v roli služebníka; sakhyam — jednání jako nejlepší přítel; ātma-nivedanam — odevzdání všeho, co máme; iti — takto; puṁsā arpitā — věnovaná oddaným; viṣṇau — Pánu Viṣṇuovi (nikomu jinému); bhaktiḥ — oddaná služba; cet — jestliže; nava-lakṣaṇā — devíti způsoby; kriyeta — je třeba vykonávat; bhagavati — Nejvyšší Osobnosti Božství; addhā — přímo či zcela; tat — to; manye — považuji; adhītam — učení; uttamam — nejvyšší.

Traducción

Překlad

Prahlāda Mahārāja dijo: Hay nueve procesos que se consideran servicio devocional puro: escuchar y glorificar el santo nombre, la forma, las cualidades, los utensilios y los pasatiempos trascendentales del Señor Viṣṇu, recordarlos, servir los pies de loto del Señor, ofrecerle adoración respetuosa con dieciséis tipos de artículos, ofrecerle oraciones, ser Su sirviente, considerarle el mejor amigo, y entregárselo todo (o, en otras palabras, servirle con el cuerpo, la mente y las palabras). A quien haya dedicado su vida al servicio de Kṛṣṇa mediante estos nueve métodos, se le debe considerar la persona más sabia, pues ha adquirido conocimiento completo.

Prahlāda Mahārāja řekl: Naslouchání a zpívání o transcendentálním svatém jménu, podobě, vlastnostech a zábavách Pána Viṣṇua, jakož i o všem, co k Němu patří, vzpomínání na ně, sloužení Pánovým lotosovým nohám, uctívání Pána šestnácti předměty, modlení se k Němu, jednání v roli Jeho služebníka, považování Pána za svého nejlepšího přítele a odevzdání všeho Jemu (neboli sloužení tělem, myslí a slovy)—těchto devět procesů je uznáváno za čistou oddanou službu. Ten, kdo zasvětil svůj život službě Kṛṣṇovi těmito devíti metodami, je nejučenější ze všech, neboť si osvojil úplné poznání.

Significado

Význam

Cuando su padre le pidió que repitiese algo de lo que había aprendido, Prahlāda Mahārāja consideró que las mejores enseñanzas eran las que había recibido de su maestro espiritual, mientras que las lecciones de diplomacia de sus maestros materiales Ṣaṇḍa y Amarka le parecían inútiles. Bhaktiḥ pareśānubhavo viraktir anyatra ca (Bhāg. 11.2.42). Esta es la característica del servicio devocional puro. El devoto puro solo tiene interés en el servicio devocional, y no en los asuntos materiales. Para llevar a cabo servicio devocional, es necesario dedicarse constantemente a escuchar y cantar acerca de Kṛṣṇa o el Señor Viṣṇu. El proceso de adorar en el templo se denomina arcana, y se explicará en las páginas que siguen. Debemos tener plena fe en las palabras de Kṛṣṇa, quien afirma que Él es el gran amigo y bienqueriente de todos (suhṛdaṁ sarva-bhūtānām). Para el devoto, Kṛṣṇa es el único amigo. Eso se denomina sakhyam.Puṁsārpitā viṣṇau: la palabra puṁsā significa «por todas las entidades vivientes». No se hacen distinciones que conviertan el servicio devocional del Señor en prerrogativa de los hombres o de los brāhmaṇas. Es para todos. Como se confirma en el Bhagavad-gītā (9.32): striyo vaiśyās tathā śūdrās te 'pi yānti parāṁ gatim: A las mujeres, los vaiśyas y los śūdras se les considera poco inteligentes, pero también ellos pueden hacerse devotos y regresar al hogar, de vuelta a Dios.

Když Prahlāda Mahārāje otec vyzval, aby promluvil o něčem z toho, co se naučil, Prahlāda považoval to, co ho naučil jeho duchovní učitel, za nejlepší ze všeho učení a to, co ho naučili jeho materialisticky založení učitelé Ṣaṇḍa a Amarka o diplomacii, za zbytečné. Bhaktiḥ pareśānubhavo viraktir anyatra ca (Bhāg. 11.2.42); to je znak čisté oddané služby. Čistého oddaného zajímá pouze oddaná služba, nikoliv hmotné záležitosti. Ten, kdo chce vykonávat oddanou službu, musí neustále naslouchat a zpívat o Kṛṣṇovi či Viṣṇuovi. Proces chrámového uctívání se nazývá arcana. To, jak praktikovat arcanu, zde bude rovněž vysvětleno. Je třeba mít naprostou víru ve slova Kṛṣṇy, který říká, že je velkým příznivcem a přítelem každého (suhṛdaṁ sarva-bhūtānām). Oddaný považuje Kṛṣṇu za jediného přítele. To se nazývá sakhyam. Puṁsārpitā viṣṇau — slovo puṁsārpitā znamená “všemi živými bytostmi”. Neexistuje žádné kritérium, které by dovolovalo prokazovat oddanou službu Pánu jedině mužům nebo jedině brāhmaṇům. Může se jí věnovat každý. Bhagavad-gītā (9.32) to dokládá takto: striyo vaiśyās tathā śūdrās te 'pi yānti parāṁ gatim — i když jsou ženy, vaiśyové a śūdrové považováni za méně inteligentní, i oni se mohou stát oddanými a vrátit se domů, zpátky k Bohu.

A veces, las personas dedicadas a las actividades fruitivas siguen la costumbre de ofrecer a Viṣṇu los resultados de los sacrificios que realizan. En este verso, sin embargo, se dice: bhagavaty addhā: Debemos ofrecerlo todo directamente a Viṣṇu. Eso se denomina sannyāsa (y no simplemente nyāsa). Los tridaṇḍi-sannyāsīs llevan tres daṇḍas, que simbolizan kaya-mano-vākya: el cuerpo, la mente y las palabras. Todo ello se debe ofrecer a Viṣṇu. Solo entonces se puede comenzar la práctica de servicio devocional. Los que se ocupan en actividades fruitivas, primero realizan determinada actividad piadosa y, luego, como cuestión formal u oficial, ofrecen los resultados a Viṣṇu. El verdadero devoto, sin embargo, comienza por entregarse él mismo a Kṛṣṇa en cuerpo, mente y palabras, y luego utiliza el cuerpo, la mente y las palabras al servicio de Kṛṣṇa conforme a los deseos de Kṛṣṇa.

Ti, kdo se věnují plodonosným činnostem, někdy po vykonání oběti ze zvyku věnují výsledky Viṣṇuovi. Zde je však řečeno: bhagavaty addhā—Viṣṇuovi je nutné vše obětovat přímo. To se nazývá sannyāsa (ne pouze nyāsa). Tridaṇḍi-sannyāsī nosí tři daṇḍy, které symbolizují tělo, mysl a slova (kaya-mano-vākya). To vše je třeba obětovat Viṣṇuovi; pak je možné začít vykonávat oddanou službu. Ti, kdo usilují o zisk, se nejprve věnují nějakým zbožným činnostem a pak formálně či oficiálně obětují výsledky Viṣṇuovi. Skutečný oddaný se ovšem nejprve odevzdá Kṛṣṇovi tělem, myslí a slovy, a pak tělo, mysl a slova používá ve službě Jemu, jak si Kṛṣṇa přeje.

En su obra Tathya, Śrīla Bhaktisiddhānta Sarasvatī Ṭhākura da la siguiente explicación. La palabra śravaṇa se refiere a la recepción auditiva del santo nombre y de las descripciones de la forma, cualidades, entorno y pasatiempos del Señor, según vienen expuestos en el Śrīmad-Bhāgavatam, el Bhagavad-gītā y otras Escrituras autorizadas. Tras la recepción auditiva, esos mensajes deben memorizarse y repetirse (kīrtanam). Smaraṇam significa tratar de adquirir una comprensión cada vez mayor acerca del Señor Supremo, y pāda-sevanam significa ocuparse en servir los pies de loto del Señor conforme al momento y las circunstancias.Arcanam es la adoración que se ofrece al Señor Viṣṇu en el templo, y vandanam significa ofrecer reverencias respetuosas. Man-manā bhava mad-bhakto mad-yājī māṁ namaskuruVandanam significa namaskuru, ofrecer reverencias y oraciones. Considerarse nitya-kṛṣṇa-dāsa, el sirviente eterno de Kṛṣṇa, es lo que se denomina dāsyam, y sakhyam significa ser un bienqueriente de Kṛṣṇa. Kṛṣṇa desea que todos nos entreguemos a Él, ya que todos somos, por naturaleza, Sus sirvientes. Por lo tanto, como amigos sinceros de Kṛṣṇa, debemos predicar esta filosofía, pidiendo a todas las demás personas que se entreguen a Kṛṣṇa. Ātma-nivedanam significa ofrecerlo todo a Kṛṣṇa: el cuerpo, la mente, la inteligencia y todo lo que poseamos.

Śrīla Bhaktisiddhānta Sarasvatī Ṭhākura uvádí následující vysvětlení ve svém komentáři zvaném Tathya. Slovo śravaṇa se vztahuje na přijímání sluchem — naslouchání svatému jménu a popisům Pánovy podoby, vlastností, doprovodu a zábav, jak je líčí Śrīmad-Bhāgavatam, Bhagavad-gītā a podobná schválená písma. Po přijetí těchto poselství sluchem je třeba si tyto zvukové vibrace zapamatovat a opakovat je (kīrtanam). Smaraṇam označuje snahu pochopit o Nejvyšším Pánu více a více a pāda-sevanam znamená podle času a okolností sloužit Pánovým lotosovým nohám. Arcanam poukazuje na uctívání Pána Viṣṇua, jaké probíhá v chrámu, a vandanam na skládání uctivých poklon. Man-manā bhava mad-bhakto mad-yājī māṁ namaskuru; vandanam značí namaskuru — skládat poklony či modlitby. Považovat se za věčného služebníka Kṛṣṇy (nitya-kṛṣṇa-dāsa) se nazývá dāsyam a sakhyam znamená být Kṛṣṇovým přejícím přítelem. Kṛṣṇa chce, aby se Mu všichni odevzdali, protože každý je svou přirozeností Jeho služebník. Jako upřímní přátelé Kṛṣṇy bychom proto měli kázat tuto filozofii a žádat každého, aby se odevzdal Kṛṣṇovi. Ātma-nivedanam znamená obětovat Kṛṣṇovi vše, včetně svého těla, mysli, inteligence a všeho, co máme.

El esfuerzo sincero por poner en práctica estos nueve procesos de servicio devocional recibe, técnicamente, el nombre de bhakti. La palabra addhā significa «directamente». No debemos ser como los karmīs, que, después de realizar actividades piadosas, presentan a Kṛṣṇa sus resultados como cuestión de formalidad. Eso sería karma-kāṇḍa. No debemos aspirar a los resultados de las actividades piadosas, sino que, primero, debemos consagrarnos por completo, y, después, actuar de modo piadoso. En otras palabras, debemos actuar para satisfacer al Señor Viṣṇu, y no para satisfacer nuestros propios sentidos. Eso es lo que significa la palabra addhā, «directamente».

Upřímná snaha věnovat se těmto devíti procesům oddané služby se odborně nazývá bhakti. Slovo addhā znamená “přímo”. Neměli bychom být jako karmī, kteří se věnují zbožným činnostem a potom výsledky formálně obětují Kṛṣṇovi. To je karma-kāṇḍa. Nemáme usilovat o výsledky svých zbožných činností. Je třeba se zcela odevzdat a potom jednat zbožně. Jinými slovy — měli bychom jednat pro uspokojení Pána Viṣṇua, nikoliv svých smyslů. To je význam slova addhā, přímo.

anyābhilāṣitā-śūnyaṁ
jñāna-karmādy-anāvṛtam
ānukūlyena kṛṣṇānu-
śīlanaṁ bhaktir uttamā
anyābhilāṣitā-śūnyaṁ
jñāna-karmādy-anāvṛtam
ānukūlyena kṛṣṇānu-
śīlanaṁ bhaktir uttamā

«El servicio amoroso trascendental al Supremo Señor Kṛṣṇa debe ofrecerse con actitud favorable y sin deseo de obtener beneficios materiales de las actividades fruitivas ni de la especulación filosófica. Eso recibe el nombre de servicio devocional puro». Nuestra única ocupación debe ser satisfacer a Kṛṣṇa, sin dejarnos influenciar por el conocimiento fruitivo y las actividades fruitivas.

“Oddaný má prokazovat transcendentální láskyplnou službu Nejvyššímu Pánu Kṛṣṇovi s příznivým postojem a bez touhy po hmotném zisku z plodonosných činností nebo filozofické spekulace. To se nazývá čistá oddaná služba.” Měli bychom pouze uspokojit Kṛṣṇu, aniž by nás ovlivňovalo hmotné poznání či jednání.

El Gopāla-tāpanī Upaniṣad dice que la palabra bhakti significa ocuparse en el servicio devocional que se ofrece a la Suprema Personalidad de Dios, y únicamente a la Suprema Personalidad de Dios. Ese Upaniṣad explica que bhakti es la ofrenda de servicio devocional a la Suprema Personalidad de Dios. Para llevar a cabo servicio devocional, es necesario estar libre del concepto corporal de la vida y de las aspiraciones a lograr la felicidad por medio de la elevación a los sistemas planetarios superiores. En otras palabras, la actividad que se lleva a cabo con la única intención de satisfacer al Señor Supremo, sin ningún deseo de beneficios materiales, se denomina bhakti. El bhakti recibe también el nombre de niṣkarma, es decir, estar libre de los resultados de las actividades fruitivas. Aunque el servicio devocional y las actividades fruitivas puedan parecer prácticamente lo mismo, el bhakti está al nivel de niṣkarma.

Gopāla-tāpanī Upaniṣad uvádí, že slovo bhakti znamená prokazování oddané služby Nejvyššímu Pánu, nikomu jinému. Tato Upaniṣada popisuje, že bhakti je oddaná služba Nejvyšší Osobnosti Božství. Aby ji člověk vykonával, musí být prostý tělesného pojetí života a tužeb po štěstí z dosažení vyšších planetárních soustav. Bhakti je tedy činnost prostá jakékoliv touhy po hmotném prospěchu a zaměřená pouze na uspokojení Nejvyššího Pána. Říká se jí také niṣkarma neboli “osvobození od výsledků plodonosného jednání”. Bhakti a niṣkarma jsou na stejné úrovni, přestože oddaná služba a plodonosné jednání vypadají téměř stejně.

Prahlāda Mahārāja aprendió de Nārada Muni los nueve procesos que ahora está exponiendo; sin embargo, en la ejecución de servicio devocional pueden no ser necesarios los nueve procesos; la práctica de uno solo de ellos, realizada sin desviación, permite al devoto alcanzar la misericordia de la Suprema Personalidad de Dios. Vemos a veces que en esa práctica de uno de los procesos se incluyen algunos de los demás; eso no es inadecuado. Al devoto le es suficiente con practicar uno cualquiera de los nueve procesos (nava-lakṣaṇā), pues en esa práctica entran también los otros ocho. A continuación comentaremos cada uno de esos nueve procesos.

Oddaná služba nemusí nezbytně zahrnovat všech devět procesů, jež uvedl Prahlāda Mahārāja, který se je naučil od Nārady Muniho. Když se oddaný neochvějně věnuje byť jen jednomu z nich, může obdržet milost Nejvyšší Osobnosti Božství. Někdy při praktikování jedné metody zjišťujeme, že je smíšená s dalšími. Na tom není nic špatného. Stačí následovat kterýkoliv z devíti procesů (nava-lakṣaṇā) a zbývajících osm je v něm zahrnuto. Nyní se na těchto devět procesů zaměřme.

(1) Śravaṇam. Escuchar el santo nombre del Señor (śravaṇam) es el comienzo del servicio devocional. Aunque cualquiera de los nueve procesos es suficiente por sí solo, el comienzo, en orden cronológico, está en escuchar el santo nombre del Señor. El proceso de escuchar es esencial. Como explica Śrī Caitanya Mahāprabhu: ceto-darpaṇa-mārjanam: Mediante el canto del santo nombre del Señor, nos purificamos del concepto material de la vida, que se debe a la impura influencia de las modalidades de la naturaleza material. Cuando esa suciedad se elimina de lo más profundo del corazón, podemos comprender la forma de la Suprema Personalidad de Dios (īśvaraḥ paramaḥ kṛṣṇaḥ sac-cid-ānanda-vigrahaḥ). De ese modo, cuando escuchamos el santo nombre del Señor, llegamos al plano de comprensión de la forma personal del Señor. Una vez alcancemos ese nivel, podremos percibir las cualidades trascendentales del Señor, y cuando comprendamos Sus cualidades trascendentales, llegaremos a comprender a los acompañantes del Señor. De ese modo, iremos avanzando progresivamente hacia la comprensión plena del Señor, a medida que cobremos conciencia de Su santo nombre, Su forma, Sus cualidades trascendentales, los objetos relacionados con Él, y todo lo que se refiere a Él. Según vemos, el orden cronológico del proceso es sravaṇaṁ kīrtanaṁ viṣṇoḥ. La validez de ese proceso de comprensión cronológica se extiende también a los procesos de cantar y recordar. Si quien glorifica el santo nombre, la forma, las cualidades y los objetos relacionados con el Señor es un devoto puro, el proceso de escuchar resulta muy agradable. Śrīla Sanātana Gosvāmī nos ha prohibido que escuchemos esa glorificación de labios de un devoto artificial o de un no devoto.

(1) Śravaṇam. Naslouchání svatému jménu Pána (śravaṇam) je počátkem oddané služby. Kterýkoliv z devíti procesů je sám o sobě postačující, ale v chronologickém pořadí stojí naslouchání svatému jménu Pána na prvním místě. Je skutečně nezbytné. Pán Śrī Caitanya Mahāprabhu prohlásil: ceto-darpana-mārjanam — zpíváním svatého jména se člověk očistí od hmotného pojetí života, jehož podstatou jsou nečisté kvality hmotné přírody. Když je odstraněna špína z našeho srdce, můžeme poznat podobu Nejvyšší Osobnosti Božství — īśvaraḥ paramaḥ kṛṣṇaḥ sac-cid-ānanda-vigrahaḥ. Prostřednictvím naslouchání svatému jménu Pána dosáhneme realizace Pánovy osobní podoby. Poté můžeme poznat Pánovy transcendentální vlastnosti a následně Pánovy společníky. S tím, jak oddaný zažívá realizaci Pánova svatého jména, transcendentální podoby, vlastností a všeho, co k Němu patří, postupně spěje k úplnému poznání Pána. Chronologický postup je tedy śravaṇaṁ kīrtanaṁ viṣṇoḥ. Podobný chronologický proces platí v případě opěvování a vzpomínání. Když slyšíme opěvování svatého jména, podoby, vlastností a příslušenství Pána, které přichází z úst čistého oddaného, naslouchání a zpívání je velice příjemné. Śrīla Sanātana Gosvāmī nám zakazuje naslouchat pseudooddanému či neoddanému.

Escuchar el texto del Śrīmad-Bhāgavatam se considera el proceso de escucha más importante. En el Śrīmad-Bhāgavatam encontramos el canto trascendental del santo nombre a cada paso; debido a ello, cuando recitamos y escuchamos el Śrīmad-Bhāgavatam, lo hallamos pleno de melosidades trascendentales. El trascendental santo nombre del Señor puede escucharse y cantarse en función de la atracción que sienta el devoto. Se puede cantar el santo nombre del Señor Kṛṣṇa, o del Señor Rāma, de Nṛsiṁhadeva, etc. (rāmādi-mūrtiṣu kalā-niyamena tiṣṭhan). El Señor tiene infinidad de formas y nombres, y los devotos pueden meditar en una de esas formas en particular y cantar el santo nombre por el que sienten una mayor atracción. Lo mejor es escuchar acerca del santo nombre, la forma y los demás aspectos del Señor de labios de un devoto puro que manifieste nuestras mismas preferencias. En otras palabras, quien esté apegado a Kṛṣṇa, debe cantar y escuchar refugiándose en otros devotos puros que también estén apegados al Señor Kṛṣṇa. El mismo principio se aplica al devoto que siente atracción por el Señor Rāma, el Señor Nṛsiṁha o cualquier otra forma del Señor. Como Kṛṣṇa es la forma suprema del Señor (kṛṣṇas tu bhagavān svayam), lo mejor es escuchar las glorias del nombre, la forma y los pasatiempos del Señor Kṛṣṇa de labios de un devoto iluminado que se sienta particularmente atraído por la forma del Señor Kṛṣṇa. En el Śrīmad-Bhāgavatam, grandes devotos de la talla de Śukadeva Gosvāmī han descrito en particular el santo nombre, la forma y las cualidades del Señor Kṛṣṇa. Quien no escuche acerca del santo nombre, la forma y las cualidades del Señor, no podrá entender claramente los demás procesos del servicio devocional. Por eso Śrī Caitanya Mahāprabhu nos recomienda que cantemos el santo nombre de Kṛṣṇa: paraṁ vijayate śrī-kṛṣṇa-saṅkīrtanam. Quien sea lo bastante afortunado como para escuchar de labios de devotos iluminados, obtendrá con gran facilidad el éxito en la senda del servicio devocional. Por consiguiente, es esencial escuchar acerca del santo nombre, la forma y las cualidades del Señor.

Naslouchat četbě ze Śrīmad-Bhāgavatamu je považováno za nejdůležitější naslouchání. Śrīmad-Bhāgavatam je plný transcendentálního opěvování svatého jména, a recitace a naslouchání Śrīmad-Bhāgavatamu jsou proto plné různých transcendentálních nálad. Transcendentální svaté jméno Pána lze poslouchat a zpívat podle toho, co oddaného přitahuje. Můžeme zpívat svaté jméno Pána Kṛṣṇy, nebo svaté jméno Pána Rāmy či svaté jméno Nṛsiṁhadeva (rāmādi-mūrtiṣu kalā-niyamena tiṣṭhan). Pán má nesčetně mnoho podob a jmen a oddaný může meditovat o určité podobě a zpívat svaté jméno, ke kterému je přitahován. Nejlépe je naslouchat o svatém jménu, podobě atd. od čistého oddaného, jenž má stejné duchovní zaměření jako my. Jinými slovy, osoba poutaná ke Kṛṣṇovi má zpívat a naslouchat od jiných čistých oddaných, kteří jsou také poutáni ke Kṛṣṇovi. Tentýž princip platí pro oddané, jež přitahuje Pán Rāma, Pán Nṛsiṁha a další podoby Pána. Svrchovanou podobou Pána je Śrī Kṛṣṇa (kṛṣṇas tu bhagavān svayam), a proto je nejlepší naslouchat o Kṛṣṇově jménu, podobě a zábavách od realizovaného oddaného, jehož zvláště přitahuje podoba Pána Kṛṣṇy. Velcí oddaní, jako je Śukadeva Gosvāmī, popisují ve Śrīmad-Bhāgavatamu Kṛṣṇovo svaté jméno, podobu a vlastnosti. Dokud neslyšíme o Pánovu svatém jménu, podobě a vlastnostech, nemůžeme ostatním procesům oddané služby jasně porozumět. Śrī Caitanya Mahāprabhu proto doporučuje zpívat svaté jméno Kṛṣṇy — paraṁ vijayate śrī-kṛṣṇa-saṅkīrtanam. Má-li někdo to štěstí, že může naslouchat realizovaným oddaným, dosáhne na cestě oddané služby snadno úspěchu. Naslouchání o svatém jménu, podobě a vlastnostech Pána je tedy nezbytné.

En el Śrīmad-Bhāgavatam (1.5.11) encontramos este verso:

tad-vāg-visargo janatāgha-viplavo
yasmin prati-ślokam abaddhavaty api
nāmāny anantasya yaśo-’ṅkitāni yat
śṛṇvanti gāyanti gṛṇanti sādhavaḥ
tad-vāg-visargo janatāgha-viplavo
yasmin prati-ślokam abaddhavaty api
nāmāny anantasya yaśo-'ṅkitāni yat
śṛṇvanti gāyanti gṛṇanti sādhavaḥ

«Los versos que describen el nombre, la forma y las cualidades de Anantadeva, el ilimitado Señor Supremo, pueden acabar con las reacciones pecaminosas del mundo entero. Por esa razón, aunque puede darse el caso de que esos versos no estén compuestos de forma perfecta, los devotos los escuchan, los comentan y los consideran genuinos y autorizados». En relación con esto, Śrīdhara Svāmī ha señalado que el devoto puro se beneficia de la compañía de otro devoto puro escuchándole hablar del santo nombre, la forma y las cualidades del Señor. Cuando no tiene oportunidad de hacerlo, canta y escucha el santo nombre del Señor en soledad.

“Verše popisující jméno, podobu a vlastnosti Anantadeva, neomezeného Nejvyššího Pána, dokáží zničit všechny reakce za hříšné činnosti celého světa. Proto i v případě, že jsou nedokonale sestaveny, jim oddaní naslouchají, recitují je a uznávají je za pravé a autorizované.” Śrīdhara Svāmī v této souvislosti poznamenává, že čistý oddaný využívá přítomnosti jiného čistého oddaného tak, že se od něho snaží naslouchat o svatém jménu, podobě a vlastnostech Pána. Nemá-li takovou příležitost, pak zpívá a poslouchá Pánovo svaté jméno sám.

(2) Kīrtanam. Hasta aquí se ha explicado el proceso de escuchar el santo nombre. Ahora trataremos de comprender el proceso de cantar el santo nombre, que es el segundo en orden cronológico. Se recomienda realizar ese canto en voz bien alta. En el Śrīmad-Bhāgavatam, Nārada Muni cuenta que partió a recorrer el mundo cantando el santo nombre del Señor sin timidez alguna. Śrī Caitanya Mahāprabhu nos ha dado un consejo parecido:

(2) Kīrtanam. Naslouchání svatému jménu bylo popsáno výše a nyní se snažme porozumět zpívání svatého jména, které je na druhém místě v pořadí. Doporučuje se, aby toto zpívání bylo velmi hlasité. Ve Śrīmad-Bhāgavatamu Nārada Muni říká, že začal beze studu cestovat po celém světě a zpívat svaté jméno Pána. A Śrī Caitanya Mahāprabhu radil:

tṛṇād api sunīcena
taror api sahiṣṇunā
amāninā mānadena
kīrtanīyaḥ sadā hariḥ
tṛṇād api sunīcena
taror api sahiṣṇunā
amāninā mānadena
kīrtanīyaḥ sadā hariḥ

El devoto puede cantar pacíficamente el santo nombre del Señor si se muestra más humilde que la hierba, es tolerante como un árbol y es respetuoso con todos, sin esperar ningún tipo de honores. Esas cualidades hacen más fácil el canto del santo nombre del Señor. El proceso del canto trascendental es muy fácil, y todo el mundo puede ponerlo en práctica. El canto del santo nombre es beneficioso incluso para los que no están físicamente capacitados, los considerados inferiores, los que carecen de buenas cualidades materiales y los que no han logrado elevarse en el campo de las actividades fruitivas. Para avanzar en la vida espiritual no es necesario haber nacido en una familia aristocrática ni gozar de una excelente educación, un hermoso aspecto físico, riquezas u otros resultados de actividades piadosas; es suficiente con cantar el santo nombre. Las fuentes autorizadas, las Escrituras védicas, nos indican que en esta era en particular, Kali-yuga, la gente vive por muy poco tiempo, tiene unos hábitos malísimos y está predispuesta a seguir métodos de servicio devocional que no son genuinos. Además, las circunstancias materiales les tienen siempre perturbados, y son sumamente desdichados. En esas circunstancias, la práctica de otros procesos, como yajñadānatapaḥ y kriyā, es decir, sacrificios, caridad, etc., es completamente imposible. Por esa razón se nos da el siguiente consejo:

Oddaný může velmi pokojně zpívat svaté jméno Pána, chová-li se pokorněji než tráva, je-li snášenlivý jako strom a vzdává-li úctu všem, aniž by sám od kohokoliv očekával nějaké uznání. Tyto předpoklady zpívání svatého jména Pána usnadňují. Transcendentálnímu zpívání se může snadno věnovat kdokoliv. I pro toho, kdo je po tělesné stránce nezpůsobilý, řazený do nižší třídy než ostatní, nemá žádné hmotné předpoklady či zásluhy za zbožné činy, je zpívání svatého jména prospěšné. Vznešený původ, odborné vzdělání, krása těla, bohatství a podobné výsledky zbožných činností nejsou k duchovnímu pokroku zapotřebí; stačí pouhé zpívání svatého jména. Z autoritativního zdroje — védské literatury — víme, že zvláště v tomto věku (Kali-yuze) mají lidé obvykle krátký život, nesmírně špatné návyky a sklony přijímat falešné metody oddané služby. Navíc jsou neustále sužováni hmotnými vlivy a neštěstím. Následování jiných procesů, jako je yajña, dāna, tapaḥ a kriyā (oběti, rozdávání milodarů a tak dále) je za těchto okolností nemožné. Proto je doporučeno:

harer nāma harer nāma
harer nāmaiva kevalam
kalau nāsty eva nāsty eva
nāsty eva gatir anyathā
harer nāma harer nāma
harer nāmaiva kevalam
kalau nāsty eva nāsty eva
nāsty eva gatir anyathā

«En esta era de riñas e hipocresía, el único modo de alcanzar la liberación consiste en cantar el santo nombre del Señor. No hay otra manera. No hay otra manera. No hay otra manera». Por el simple hecho de cantar el santo nombre del Señor, avanzaremos de modo perfecto en la vida espiritual. Ese es el mejor método para tener éxito en la vida. En otras eras, el canto del santo nombre también tiene potencia, pero en la era actual, Kali-yuga, es especialmente poderoso. Kīrtanād eva kṛṣṇasya mukta-saṅgaḥ paraṁ vrajet: Por el simple hecho de cantar el santo nombre de Kṛṣṇa, nos liberamos y vamos de regreso al hogar, de vuelta a Dios. Por consiguiente, y aunque podamos poner en práctica otros procesos de servicio devocional, el principal método que debemos seguir para progresar en la vida espiritual es el canto del santo nombre. Yajñaiḥ saṅkīrtana-prāyair yajanti hi sumedhasaḥ: Las personas de inteligencia aguda deben seguir este proceso de cantar los santos nombres del Señor. Pero no se deben inventar nuevas formas de cantar. Se trata de cantar el santo nombre tal como lo recomiendan las Escrituras: Hare Kṛṣṇa, Hare Kṛṣṇa, Kṛṣṇa Kṛṣṇa, Hare Hare/ Hare Rāma, Hare Rāma, Rāma Rāma, Hare Hare.

“V tomto věku hádek a pokrytectví je jediným prostředkem k osvobození zpívání svatého jména Pána. Není žádná jiná cesta. Není žádná jiná cesta. Není žádná jiná cesta.” Samotné zpívání svatého jména Pána umožňuje dokonalý duchovní pokrok. Je to nejlepší způsob dosažení úspěchu v životě. V jiných věcích je zpívání svatého jména stejně účinné jako nyní, ale zvláště v tomto věku, Kali-yuze, má neobyčejnou sílu. Kīrtanād eva kṛṣṇasya mukta-saṅgaḥ paraṁ vrajet — prostým zpíváním svatého jména Kṛṣṇy dosáhne živá bytost osvobození a vrátí se domů, zpátky k Bohu. Proto musí přijmout zpívání svatého jména jako hlavní prostředek pokroku v duchovním životě, přestože je schopna následovat i jiné procesy oddané služby. Yajñaiḥ saṅkīrtana-prāyair yajanti hi sumedhasaḥ — ti, kdo jsou vysoce inteligentní, by měli takto zpívat svatá jména Pána. Nikdo by si však neměl vymýšlet jiné způsoby zpívání. Je třeba se držet zpívání svatého jména, jak je doporučené v písmech: Hare Kṛṣṇa, Hare Kṛṣṇa, Kṛṣṇa Kṛṣṇa, Hare Hare / Hare Rāma, Hare Rāma, Rāma Rāma, Hare Hare.

Hay diez ofensas que se deben evitar cuidadosamente cuando se canta el santo nombre del Señor. Sanat-kumāra explica que una persona que haya cometido todo tipo de ofensas graves puede liberarse de esa vida de ofensas si se refugia en el santo nombre del Señor. En verdad, hasta los seres humanos que no pasan de ser animales de dos patas se liberarán si se refugian en el santo nombre del Señor. Por lo tanto, debemos cuidarnos mucho de cometer ofensas a los pies de loto del santo nombre del Señor. Esas diez ofensas son las siguientes: (1) blasfemar de los devotos, y en especial, de los devotos dedicados a propagar las glorias del santo nombre; (2)considerar que los nombres del Señor Śiva o de otros semidioses tienen la misma potencia que el santo nombre de la Suprema Personalidad de Dios (nadie es igual ni superior a la Suprema Personalidad de Dios); (3) desobedecer las instrucciones del maestro espiritual; (4) blasfemar contra las Escrituras védicas o contra aquellas obras que siguen las enseñanzas de los Vedas; (5) considerar que las glorias del santo nombre del Señor son exageraciones; (6) dar interpretaciones desviadas acerca del santo nombre; (7) cometer actividades pecaminosas apoyándose en la potencia del santo nombre; (8) comparar el canto del santo nombre con las actividades piadosas; (9) instruir acerca de las glorias del santo nombre a personas que no lo comprenden; (10) no adquirir apego trascendental por el canto del santo nombre a pesar de haber escuchado todos esos mandamientos de las Escrituras.

Při zpívání svatého jména Pána si musíme dávat pozor, abychom se vyvarovali deseti přestupků. Od Sanat-kumāra se dozvídáme, že i ten, kdo se dopustil mnoha závažných přestupků, bude svého nepřístojného způsobu života zbaven, přijme-li útočiště u Pánova svatého jména. Dokonce i člověk, který je jako dvounohé zvíře, bude osvobozen, pokud se uchýlí k svatému jménu Pána. Měli bychom si proto dávat velký pozor, abychom se nedopouštěli přestupků vůči lotosovým nohám Pánova svatého jména. Tyto přestupky jsou popsány následovně: (a) pomlouvat oddaného; zvláště toho, který šíří slávu svatého jména, (b) přisuzovat jménu Pána Śivy nebo kteréhokoliv jiného poloboha stejnou sílu, jako má svaté jméno Nejvyšší Osobnosti Božství (Nejvyššího Pána nikdo nepředčí, ani se Mu nikdo nevyrovná), (c) neřídit se pokyny duchovního učitele, (d) pomlouvat védská písma a písma sestavená v souladu s védskou literaturou, (e) říkat, že sláva svatého jména Pána je přehnaná, (f) vykládat svaté jméno scestným způsobem, (g) hřešit na základě síly zpívání svatého jména, (h) přirovnávat zpívání svatého jména ke zbožným činnostem, (i) poučovat o slávě svatého jména někoho, kdo pro jeho zpívání nemá žádné pochopení, (j) nedosáhnout transcendentální připoutanosti ke zpívání svatého jména, dokonce ani po vyslechnutí všech těchto pokynů z písem.

Cuando se comete una de esas ofensas, no hay expiación posible. Por consiguiente, a quien comete ofensas a los pies del santo nombre, se le recomienda que continúe cantando el santo nombre las veinticuatro horas del día. Ese canto constante le liberará de las ofensas hasta elevarle al plano trascendental; en ese nivel, podrá cantar el santo nombre puro y llegar al nivel del amor por la Suprema Personalidad de Dios.

Žádný z těchto přestupků nelze nijak odčinit; proto je doporučeno, aby ten, kdo se dopustí přestupků vůči nohám svatého jména, pokračoval ve zpívání svatého jména a zpíval neustále, dvacet čtyři hodin denně. Neustálé zpívání svatého jména ho zbaví přestupků, a on poté postupně dospěje na transcendentální úroveň, na níž může zpívat čisté svaté jméno a vyvinout tak lásku k Nejvyšší Osobnosti Božství.

Se nos recomienda continuar cantando el santo nombre incluso si cometemos ofensas. En otras palabras, el canto del santo nombre nos libera de las ofensas. En el libro Nāma-kaumudī se aconseja que, si cometemos ofensas a los pies de loto de un vaiṣṇava, debemos dirigirnos a él con humildad y recibir su perdón; de manera similar, para liberarnos de las ofensas en el canto del santo nombre, debemos entregarnos a él. En relación con esto, citaremos las siguientes palabras de Dakṣa al Señor Śiva: «Yo no conocía las glorias de tu personalidad, y por ello cometí una ofensa contra tus pies de loto ante toda la asamblea. Tú, sin embargo, eres tan bondadoso que no te diste por ofendido. Al contrario, mientras yo caía como consecuencia de haberte acusado, me salvaste con tu misericordiosa mirada. Tú eres el más grande. Te ruego que me disculpes y te sientas satisfecho en virtud de tus propias y gloriosas cualidades».

Doporučuje se, aby člověk pokračoval se zpíváním svatého jména, i když se dopouští přestupků. Jinými slovy, samo zpívání svatého jména přestupků zbavuje. V knize Nāma-kaumudī je doporučeno, že spáchá-li člověk přestupek vůči lotosovým nohám vaiṣṇavy, má se před tímto vaiṣṇavou poníženě sklonit, a tak získat odpuštění; páchá-li někdo přestupky při zpívání svatého jména, má se podřídit svatému jménu, a tak být od přestupků osvobozen. S tím se pojí následující výrok Dakṣi, který řekl Pánu Śivovi: “Neznal jsem slávu tvé osobnosti, a tak jsem na veřejném shromáždění spáchal přestupek vůči tvým lotosovým nohám. Ty jsi ale tak laskavý, že jsi ho nebral vážně. Svým milostivým pohledem jsi mě zachránil, když jsem se řítil do zkázy za to, že jsem tě nemístně obviňoval. Tvá velikost je nezměrná. Prosím, promiň mi a zůstaň spokojený se svými vznešenými vlastnostmi.”

Debemos ser muy mansos y humildes, para poder expresar nuestros deseos y cantar oraciones compuestas en glorificación del santo nombre, como ayi mukta-kulair upāsya mānam y nivṛtta-tarṣair upagīyamānād. Debemos cantar esas oraciones para liberarnos de las ofensas a los pies de loto del santo nombre.

Je třeba, abychom byli velice pokorní, a mohli tak vyjádřit své touhy a přednášet modlitby složené na oslavu svatého jména, jako například ayi mukta-kulair upāsya mānam a nivṛtta-tarṣair upagīyamānād. Tímto způsobem se musíme modlit, abychom se oprostili od přestupků vůči lotosovým nohám svatého jména Pána.

(3) Smaraṇam. Después de una práctica regular de los procesos de escuchar y cantar, y después de haber limpiado lo más profundo del corazón, se recomiendasmaraṇam, recordar. En el Śrīmad-Bhāgavatam (2.1.1), Śukadeva Gosvāmī dice al rey Parīkṣit:

(3) Smaraṇam. Poté, co jsme se začali pravidelně věnovat naslouchání a opěvování a naše srdce se očistilo, je doporučeno vzpomínání, smaraṇam. Ve Śrīmad-Bhāgavatamu (2.1.11) říká Śukadeva Gosvāmī Mahārājovi Parīkṣitovi:

etan nirvidyamānānām
icchatām akuto-bhayam
yogināṁ nṛpa nirṇītaṁ
harer nāmānukīrtanam
etan nirvidyamānānām
icchatām akuto-bhayam
yogināṁ nṛpa nirṇītaṁ
harer nāmānukīrtanam

«¡Oh, rey!, el canto constante de los santos nombres del Señor se recomienda tanto para los grandes yogīs que han renunciado por completo a las relaciones materiales, como para las personas que desean todos los placeres materiales, y para aquellos que encuentran satisfacción en el ser gracias al conocimiento trascendental». Las diversidades de nāmānukīrtanam, el proceso de cantar el santo nombre, vienen determinadas por el tipo de relación con la Suprema Personalidad de Dios; en el proceso de smaraṇam, las distintas relaciones y melosidades determinan los siguientes cinco tipos de recuerdo: (a) investigar acerca de la adoración de una determinada forma del Señor; (b) concentrar la mente en un único objeto y retraerla de todos los demás en sus actividades de pensar, sentir y desear; (c) concentrarse en una determinada forma del Señor (esto se denomina meditación); (d) concentrar la mente sin interrupción en la forma del Señor (esto se denomina dhuvānusmṛti, meditación perfecta); (e) adquirir un gusto por concentrarse en determinada forma del Señor (esto se denomina samādhi, trance). También se considera recuerdo la concentración de la mente en determinados pasatiempos del Señor bajo determinadas circunstancias. Por lo tanto, el samādhi, o trance, puede adoptar cinco formas distintas, en función de nuestra relación con el Señor. En concreto, el trance de los devotos que se encuentran en el estado de neutralidad recibe el nombre de concentración mental.

“Ó králi! Velkým yogīnům, kteří už nechtějí mít nic společného s hmotným světem, osobám toužícím po hmotném požitku všeho druhu, i těm, kteří jsou díky transcendentálnímu poznání spokojeni ve svém nitru, se doporučuje neustále zpívat svaté jméno Pána.” Podle různých vztahů s Nejvyšší Osobností Božství existují různé druhy zpívání svatého jména (nāmānukīrtanam) a stejně tak podle různých vztahů a nálad známe pět druhů vzpomínání. Jedná se o: (a) zkoumání procesu uctívání určité podoby Pána, (b) soustředění mysli na jeden cíl a odpoutání jejích činností (myšlení, cítění a chtění) od všeho ostatního, (c) soustředění se na určitou podobu Pána (to se nazývá “meditace”), (d) neustálé soustředění mysli na podobu Pána (tomu se říká dhruvānusmṛti, “dokonalá meditace”), (e) probuzení záliby v soustředění se na určitou podobu (to se nazývá samādhi neboli “trans”). Soustředění mysli na určité zábavy Pána za určitých okolností se také nazývá vzpomínání. Samādhi, trans, tedy může mít pět různých podob podle příslušného vztahu. Konkrétně trans oddaných, jejichž vztah k Pánu je neutrální, se nazývá mentální soustředění.

(4) Pāda-sevanam. Según el gusto y la fuerza del devoto, los procesos de escuchar, cantar y recordar a veces van seguidos de pāda-sevanam. La perfección en el proceso de recordar se obtiene cuando se piensa constantemente en los pies de loto del Señor. Ese apego intenso a pensar en los pies de loto del Señor de denomina pāda-sevanam. Cuando alguien siente una predilección especial por pāda-sevanam, este proceso poco a poco va dando cabida a otros métodos, como ver la forma del Señor, tocarla, caminar alrededor del templo o de la forma del Señor, visitar lugares como Jagannātha Purī, Dvārakā y Mathurā para ver la forma del Señor, y bañarse en el Ganges o en el Yamunā. Los procesos de bañarse en el Ganges y servir a un vaiṣṇava puro reciben también el nombre de tadīya-upāsanam, lo cual también es pāda-sevanam. La palabra tadīya significa «en relación con el Señor». El servicio al vaiṣṇava, a tulasī, al Ganges y al Yamunā, están incluidos en pāda-sevanam. Todos los procesos de pāda-sevanam nos ayudan a avanzar rápidamente en la vida espiritual.

(4) Pāda-sevanam. Podle naší chuti a síly může po naslouchání, zpívání a vzpomínání následovat pāda-sevanam. Dokonalosti vzpomínání dosáhneme, když neustále myslíme na lotosové nohy Pána. Pāda-sevanam znamená být intenzívně poután k myšlení na Pánovy lotosové nohy. Když někdo zvláště upřednostňuje pāda-sevanam, tento proces postupně zahrne i další procesy, jako je zhlížení Pánovy podoby, dotýkání se jí, obřadné obcházení podoby či chrámu Pána, navštěvování míst, jako je Jagannātha Purī, Dvārakā a Mathurā, s cílem spatřit Pánovu podobu a koupání se v Ganze či Yamuně. Koupání se v Ganze a sloužení čistému vaiṣṇavovi jsou také známé pod jménem tadīya-upāsanam. I to je pāda-sevanam. Slovo tadīya znamená “ve vztahu s Pánem”. Pāda-sevanam zahrnuje službu vaiṣṇavovi, tulasī, Ganze a Yamuně. Všechny tyto formy pāda-sevanam napomáhají velice rychlému pokroku v duchovním životě.

(5) Arcanam. El proceso que sigue a pāda-sevanam es arcanam, la adoración de la Deidad. Quien sienta interés por el proceso de arcanam debe refugiarse sin titubeos en un maestro espiritual genuino y aprender de él el proceso. Hay muchos libros que tratan de arcana, y entre ellos destaca el Nārada-pañcarātra. En esta era, el sistema que se recomienda de modo especial para arcana, la adoración de la Deidad, es el Pañcarātra. Hay dos sistemas de arcana: el sistemabhāgavata y el sistema pāñcarātrikī. En el Śrīmad-Bhāgavatam no se recomienda la adoración pāñcarātrikī, pues en Kali-yuga se puede lograr la perfección incluso sin adorar a la Deidad, mediante los procesos de escuchar, cantar, recordar y adorar los pies de loto del Señor. Rūpa Gosvāmī afirma:

(5) Arcanam. Po pāda-sevanam přichází na řadu proces zvaný arcanam, uctívání Božstva. Ten, kdo má zájem o arcanam, musí rozhodně přijmout útočiště u pravého duchovního učitele a učit se od něho. O arcanam pojednává mnoho knih, zvláště Nārada-pañcarātra. V tomto věku je pro arcanu, uctívání Božstva, konkrétně doporučen systém pañcarātry. Jsou dva systémy arcanybhāgavata a pāñcarātrikī. Ve Śrīmad-Bhāgavatamu se uctívání pāñcarātrikī nikde nedoporučuje, protože v této Kali-yuze lze i bez uctívání Božstva vše dokonale uskutečnit samotným nasloucháním, zpíváním, vzpomínáním a uctíváním lotosových nohou Pána. Rūpa Gosvāmī uvádí:

śrī-viṣṇoḥ śravaṇe parīkṣid abhavad vaiyāsakiḥ kīrtane
prahlādaḥ smaraṇe tad-aṅghri-bhajane lakṣmīḥ pṛthuḥ pūjane
akrūras tv abhivandane kapi-patir dāsye ’tha sakhye ’rjunaḥ
sarvasvātma-nivedane balir abhūt kṛṣṇāptir eṣāṁ param
śrī-viṣṇoḥ śravaṇe parīkṣid abhavad vaiyāsakiḥ kīrtane
prahlādaḥ smaraṇe tad-aṅghri-bhajane lakṣmīḥ pṛthuḥ pūjane
akrūras tv abhivandane kapi-patir dāsye 'tha sakhye 'rjunaḥ
sarvasvātma-nivedane balir abhūt kṛṣṇāptir eṣāṁ param

«Parīkṣit Mahārāja alcanzó la salvación con el simple proceso de escuchar, y Śukadeva Gosvāmī la logró mediante el canto. Prahlāda Mahārāja alcanzó la salvación mediante el recuerdo del Señor. La diosa de la fortuna, Lakṣmīdevī, llegó a la perfección por adorar los pies de loto del Señor. Pṛthu Mahārāja logró la salvación adorando a la Deidad del Señor. Akrūra la logró ofreciendo oraciones, Hanumān ofreciendo servicio, Arjuna haciendo amistad con el Señor, y Bali Mahārāja por entregarlo todo al servicio del Señor». Cada uno de esos grandes devotos siguió un proceso distinto para servir al Señor, pero todos ellos alcanzaron la salvación y pudieron regresar al hogar, de vuelta a Dios. Esto se explica en el Śrīmad-Bhāgavatam.

“Parīkṣit Mahārāja dosáhl osvobození prostým nasloucháním a Śukadeva Gosvāmī prostým opěvováním. Prahlāda Mahārāja byl osvobozen vzpomínáním na Pána. Bohyně štěstí Lakṣmīdevī dospěla k dokonalosti uctíváním Pánových lotosových nohou. Pṛthu Mahārāja dosáhl osvobození uctíváním Božstva Pána, Akrūra pronášením modliteb, Hanumān službou, Arjuna navázáním přátelství s Pánem a Bali Mahārāja tím, že vše obětoval službě Pánu.” Všichni tito velcí oddaní sloužili Pánovi následováním určitého procesu, ale každý z nich dosáhl osvobození a mohl se vrátit domů, zpátky k Bohu. To je popsáno ve Śrīmad-Bhāgavatamu.

Por consiguiente, se recomienda que los devotos iniciados adoren a la Deidad en el templo conforme a los principios del Nārada-pañcarātra. Esta senda de la adoración a la Deidad se recomienda con especial énfasis a los devotos casados que gozan de opulencias y posesiones materiales. Al devoto casado que goza de opulencia pero que no emplea en el servicio del Señor ese dinero que ha ganado con tanto esfuerzo, se le considera un avaro. Para adorar a la Deidad no deben emplearse brāhmaṇas a sueldo. Quien paga a unos sirvientes para que adoren a la Deidad, en lugar de adorarla personalmente, es un perezoso, y su adoración es artificial. Un cabeza de familia rico puede conseguir los artículos más lujosos para adorar a la Deidad; así pues, la adoración de la Deidad es obligatoria para los devotos casados. En nuestro movimiento para la conciencia de Kṛṣṇa hay brahmacārīsgṛhasthasvānaprasthas y sannyāsīs, pero la adoración de la Deidad en el templo deben realizarla principalmente los casados. Los brahmacārīs pueden ir a predicar con los sannyāsīs, y los vānaprasthas deben prepararse para la siguiente etapa de vida renunciada, sannyāsa. Los devotos gṛhasthas, sin embargo, suelen estar dedicados a actividades materiales; por esa razón, si no se ocupan en la adoración de la Deidad, su caída está prácticamente garantizada. Adorar a la Deidad significa seguir estrictamente las reglas y regulaciones; esto nos mantendrá estables en el servicio devocional. Por lo general, los casados tienen hijos; del mismo modo que son las mujeres quienes hacen de maestras en las guarderías, el cuidado de los hijos debe confiarse a las esposas.

Doporučuje se tedy, aby zasvěcení oddaní podle zásad Nārada-pañcarātry uctívali Božstvo v chrámu. Zvláště oddaným, kteří žijí rodinným životem a vlastní hmotné bohatství, se uctívání Božstva vřele doporučuje. Bohatý oddaný-hospodář, který své těžce vydělané peníze neinvestuje do služby Pánu, je nazýván lakomcem. Nikdo by neměl uctíváním Božstva zaměstnávat placené brāhmaṇy. Pokud někdo neuctívá osobně a zaměstnává tím placené služebníky, svědčí to o jeho lenosti a jeho způsob uctívání je povrchní. Bohatý hospodář může k uctívání Božstva zajišťovat přepychové vybavení, a proto je pro oddané-hospodáře uctívání Božstva povinné. V našem hnutí pro vědomí Kṛṣṇy jsou brahmacārīni, gṛhasthové, vānaprasthové i sannyāsīni, ale uctívat Božstvo v chrámu by měli zvláště hospodáři. Brahmacārīni a sannyāsīni se mohou společně věnovat kázání a vānaprasthové se mají připravovat na život v odříkání, sannyās. Oddaní-gṛhasthové se většinou věnují hmotným činnostem, a když nezačnou uctívat Božstvo, je jisté, že poklesnou. Uctívání Božstva znamená přesně dodržovat daná pravidla. To je zárukou stálosti v oddané službě. Hospodáři mají obvykle děti a jejich manželky mají o děti pečovat, tak jako se učitelky starají o děti v mateřské školce.

Los devotos gṛhasthas deben seguir adecuadamente el proceso de arcana-vidhi, la adoración de la Deidad, conforme a las disposiciones y normas que dicta el maestro espiritual. Con respecto a quienes no pueden dedicarse a la adoración de la Deidad en el templo, en el Agni Purāṇa encontramos la siguiente afirmación: Todo devoto casado que, por determinadas circunstancias, no pueda adorar a la Deidad, por lo menos debe ver cómo se La adora; de ese modo, también él podrá alcanzar el éxito. La finalidad específica de la adoración de la Deidad es mantener al devoto siempre limpio y puro. Los devotos gṛhasthas deben ser verdaderos ejemplos de limpieza.

Oddaní-gṛhasthové musí praktikovat arcana-vidhi neboli uctívání Božstva na základě vhodných opatření a pokynů, které jim dal duchovní učitel. Těch, kdo se nemohou věnovat uctívání Božstva v chrámu, se týká následující výrok z Agni Purāṇy. Oddaný-hospodář, který vlivem okolností není schopen uctívat Božstvo, musí uctívání Božstva alespoň přihlížet; tak může i on dosáhnout úspěchu. Zvláštním účelem uctívání Božstva je udržovat se neustále v čistotě. Oddaní-gṛhasthové by měli být skutečnými příklady čistoty.

La adoración de la Deidad debe ir acompañada de los procesos de escuchar y cantar. Esa es la razón de que todo mantra vaya precedido de la palabra namaḥ. Todos los mantras poseen potencias específicas, que los devotos gṛhasthas deben aprovechar. Los mantras que van precedidos de la palabra namaḥ son muchos, pero quien canta el santo nombre del Señor recibe los resultados de cantar namaḥ muchas veces. Cantando el santo nombre del Señor se puede llegar al nivel del amor por Dios. Alguien podría preguntar qué necesidad hay entonces de recibir iniciación. La respuesta es que, si bien el canto del santo nombre es suficiente para que podamos progresar en la vida espiritual hasta llegar al nivel del amor por Dios, siempre cabe la posibilidad de que nos contaminemos, pues tenemos un cuerpo material. Por eso el proceso de arcana-vidhi tiene una importancia especial. Debemos, pues, recibir con regularidad los beneficios de los dos sistemas, bhāgavata y pāñcarātrikī.

Uctívání Božstva má pokračovat zároveň s nasloucháním a opěvováním. Proto každé mantře předchází slovo namaḥ. Každá mantra má určitou sílu, jíž musí oddaní-gṛhasthové využít. Je mnoho manter začínajících slovem namaḥ, ale ten, kdo zpívá svaté jméno Pána, dosáhne výsledku mnohonásobného pronášení namaḥ. Zpíváním svatého jména Pána lze dosáhnout lásky k Bohu. Někdo se možná zeptá: “K čemu je tedy nutné zasvěcení?” Odpověď zní, že i když zpívání svatého jména nám umožní dospět v duchovním životě až na úroveň lásky k Bohu, stále jsme náchylní ke znečištění, jelikož máme hmotná těla. Proto je kladen zvláštní důraz na arcana-vidhi. Každý by měl tedy pravidelně využívat jak procesu bhāgavata, tak procesu pāñcarātrikī.

Hay dos tipos de adoración de la Deidad: la adoración pura y la adoración mezclada con actividades fruitivas. Para un devoto estable, la adoración de la Deidad es obligatoria. En ese proceso se incluye también la celebración de determinadas festividades, como Śrī JanmāṣṭamīRāma-navamī y Nṛsiṁha-caturdaśī. En otras palabras, los devotos casados deben celebrar esas festividades obligatoriamente.

Uctívání Božstva je dvojí: čisté a smíšené s plodonosnými činnostmi. Pro toho, kdo je duchovně stálý, je uctívání Božstva povinné. K tomuto procesu také patří pořádání různých slavností, jako je Śrī Janmāṣṭamī, Rāma-navamī a Nṛsiṁha-caturdaśī. Oddaní-hospodáři mají povinnost se těchto slavností účastnit.

Comentaremos ahora las ofensas en la adoración de la Deidad. Son las siguientes: (1) entrar en el templo con zapatos o en un palanquín; (2) no celebrar las festividades prescritas; (3) no ofrecer reverencias ante la Deidad; (4) ofrecer oraciones sin estar debidamente limpio, sin haberse lavado las manos después de comer; (5) ofrecer reverencias con una sola mano; (6) caminar dando vueltas directamente ante la Deidad; (7) sentarse con las piernas estiradas ante la Deidad; (8) sentarse ante la Deidad cogiéndose los tobillos con las manos; (9) acostarse ante la Deidad; (10) comer ante la Deidad; (11) mentir ante la Deidad; (12) dirigirse a alguien en voz alta ante la Deidad; (13) hablar innecesariamente ante la Deidad; (14) llorar ante la Deidad; (15) discutir ante la Deidad; (16) reñir a alguien ante la Deidad; (17) dar muestras de favor a alguien ante la Deidad; (18) hablar a alguien con aspereza ante la Deidad; (19) ir vestido con una manta de lana delante de la Deidad; (20) blasfemar contra alguien ante la Deidad; (21) adorar a alguien ante la Deidad; (22) emplear un lenguaje vulgar ante la Deidad; (23) ventosearse ante la Deidad; (24) no ofrecer una adoración opulenta a la Deidad, aun contando con medios para ello; (25) comer alimentos no ofrecidos a la Deidad; (26) no ofrecer a la Deidad frutas frescas propias de la estación; (27) ofrecer a la Deidad alimentos que ya hayan sido probados o de los cuales ya se haya servido a otras personas (en otras palabras, los alimentos no deben servirse hasta que hayan sido ofrecidos a la Deidad); (28) sentarse dando la espalda a la Deidad; (29) ofrecer reverencias a alguien ante la Deidad; (30) ofrecer reverencias al maestro espiritual sin cantar las oraciones adecuadas; (31) alabarse uno mismo ante la Deidad; (32) blasfemar de los semidioses. Estas treinta y dos ofensas en la adoración de la Deidad deben evitarse.

Nyní se zaměřme na přestupky při uctívání Božstva. Jsou to: (a) vejít do chrámu v botách nebo se tam nechat přinést v nosítkách, (b) neslavit stanovené festivaly, (c) nepoklonit se před Božstvem, (d) modlit se v nečistém stavu, s rukama neumytýma po jídle, (e) klanět se jen s jednou rukou na zemi, (f) obcházet Božstvo přímo před Ním, (g) natahovat před Božstvem nohy, (h) držet se při sezení před Božstvem za kotníky, (i) lehat si před Božstvem, (j) jíst před Božstvem, (k) lhát před Božstvem, (l) někoho před Božstvem hlasitě oslovovat, (m) říkat před Božstvem nesmysly, (n) křičet před Božstvem, (o) hádat se před Božstvem, (p) někoho před Božstvem kárat, (q) projevovat někomu před Božstvem přízeň, (r) říkat před Božstvem hrubá slova, (s) mít na sobě před Božstvem vlněnou přikrývku, (t) pomlouvat někoho před Božstvem, (u) uctívat před Božstvem někoho jiného, (v) mluvit před Božstvem vulgárně, (w) pouštět před Božstvem větry, (x) opomíjet bohaté uctívání Božstva, i když si ho můžeme dovolit, (y) jíst to, co nebylo obětováno Božstvu, (z) neobětovat Božstvu čerstvé ovoce dostupné v daném období, (aa) obětovat Božstvu jídlo, které již bylo upotřebeno či ze kterého bylo nejprve dáno druhým (dokud nebylo jídlo obětováno Božstvu, nemá se rozdávat nikomu jinému), (bb) sedět zády k Božstvu, (cc) klanět se před Božstvem někomu jinému, (dd) nepronášet náležité modlitby při skládání poklon duchovnímu učiteli, (ee) věnovat před Božstvem pozornost chvále vlastní osoby a (ff) pomlouvat polobohy. Těmto třiceti dvěma přestupkům je třeba se při uctívání Božstva vyhnout.

En el Varāha Purāṇa se mencionan las siguientes ofensas: (1) comer en casa de una persona rica; (2) entrar en la habitación de la Deidad a oscuras; (3) adorar a la Deidad sin seguir los principios regulativos; (4) entrar en el templo sin avisar con algún sonido; (5) ofrecer alimentos que hayan sido vistos por un perro; (6) romper el silencio mientras se adora a la Deidad; (7) interrumpir la adoración de la Deidad para ir al baño; (8) ofrecer incienso sin ofrecer flores; (9) adorar a la Deidad con flores prohibidas; (10) comenzar la adoración sin haberse lavado los dientes; (11) adorar después de tener relaciones sexuales; (12) tocar una lamparilla, un cadáver o a una mujer en fase menstrual, o ponerse ropas rojas, azules, sucias, de otros o manchadas. Otras ofensas son: adorar a la Deidad después de haber visto un cadáver, ventosearse ante la Deidad, montar en cólera ante la Deidad, y adorar a la Deidad tras visitar un crematorio. No se debe adorar a la Deidad después de comer, mientras no se haya digerido el alimento; no se debe tocar a la Deidad ni ocuparse en Su adoración después de ingerir asafétida o aceite de cártamo. Todo esto también se considera ofensivo.

Ve Varāha Purāṇě jsou uvedeny následující přestupky: (a) jíst v domě bohatého člověka, (b) vstupovat do místnosti Božstva potmě, (c) uctívat Božstvo bez dodržování předepsaných zásad, (d) vstoupit do chrámu, aniž bychom se ohlásili nějakým zvukem, (e) přinášet k obětování jídlo, které viděl pes, (f) přerušit mlčení při uctívání Božstva, (g) jít během uctívání Božstva na toaletu, (h) obětovat vonnou tyčinku, aniž bychom obětovali květy, (i) uctívat Božstvo zakázanými květinami, (j) začít uctívat, aniž bychom si vyčistili zuby, (k) začít uctívat po pohlavním styku, (l) dotknout se lampy, mrtvého těla či ženy v jejím menstruačním období nebo si obléci šaty, které jsou červené či modré, nevyprané, které patří někomu jinému nebo jsou znečištěné. Dalšími přestupky jsou uctívání Božstva poté, co jsme spatřili mrtvé tělo, pouštění větrů před Božstvem, projevování hněvu před Božstvem a uctívání Božstva ihned po návratu z krematoria. Po jídle bychom neměli uctívat Božstvo do té doby, dokud vše nestrávíme, a neměli bychom se dotýkat Božstva nebo se věnovat jakémukoliv uctívání Božstva poté, co jsme požili saflorový olej nebo asafoetidu. To jsou rovněž přestupky.

En otros pasajes de las Escrituras, se enumeran las siguientes ofensas: (1) estar en contra de los mandamientos de las Escrituras védicas, o fingir externamente que se aceptan los principios del Śrīmad-Bhāgavatam mientras que en el corazón se le falta al respeto; (2) introducir śāstras que difieran de los Vedas; (3) masticar pan y betel ante la Deidad; (4) guardar las flores que se van a ofrecer en la adoración en una hoja de ricino; (5) adorar a la Deidad pasado el mediodía; (6) sentarse en el altar o en el suelo para adorar a la Deidad (sin ningún asiento); (7) tocar a la Deidad con la mano izquierda mientras se La baña; (8) adorar a la Deidad con flores mustias o que ya se hayan usado; (9) escupir mientras se adora a la Deidad; (10) ensalzarse a sí mismo mientras se adora a la Deidad; (11) ponerse tilakatransversal en la frente; (12) entrar en el templo sin haberse lavado los pies; (13) ofrecer a la Deidad alimentos cocinados por personas no iniciadas; (14) adorar a la Deidad y ofrecerle bhoga en presencia de personas no iniciadas o no vaiṣṇavas; (15) ofrecer adoración a la Deidad sin adorar a las deidades de Vaikuṇṭha, como Gaṇeśa; (16) adorar a la Deidad sudando; (17) rechazar las flores ofrecidas a la Deidad; (18) hacer votos o juramentos utilizando el santo nombre del Señor.

Na jiných místech jsou uvedeny následující přestupky: (a) stavět se proti příkazům védských písem nebo nectít v srdci Śrīmad-Bhāgavatam, a přitom navenek přijímat jeho zásady, (b) zavádět śāstry, jejichž závěry se rozcházejí, (c) žvýkat před Božstvem betel s arekovými oříšky, (d) přechovávat květy určené k uctívání na listu ricínu, (e) uctívat Božstvo odpoledne, (f) sedět při uctívání Božstva na oltáři či na zemi (bez podložky), (g) dotýkat se Božstva při Jeho koupání levou rukou, (h) uctívat Božstvo starým nebo již použitým květem, (i) odplivávat si při uctívání Božstva, (j) stavět při uctívání Božstva na odiv svou slávu, (k) nanést si tilak na čelo křivě, (l) neumýt si nohy před vstupem do chrámu, (m) obětovat Božstvu jídlo vařené nezasvěceným člověkem, (n) uctívat Božstvo a obětovat Mu bhogu před očima nezasvěceného člověka či neoddaného, (o) uctívat Božstvo bez uctívání vaikunthských božstev, jako je Gaṇeśa, (p) uctívat Božstvo, když jsme zpocení, (q) nepřijmout květy obětované Božstvu, (r) skládat slib nebo přísahu ve svatém jménu Pána.

Como se confirma en el Avantī-khaṇḍa del Skanda-Purāṇa, quien cometa alguna de estas ofensas debe leer por lo menos un capítulo del Bhagavad-gītā. También se indica que quien lea los mil nombres de Viṣṇu puede liberarse de todas las ofensas. En el Revā-khaṇḍa del mismo Skanda-Purāṇa se dice que quien recita oraciones a tulasī o siembra un semilla de tulasī también se libera de todas las ofensas. Del mismo modo, aquel que adora a la śālagrāma-śilā también puede liberarse de todas sus ofensas. En el Brahmāṇḍa Purāṇa se dice que quien adora al Señor Viṣṇu, cuyos cuatro brazos sostienen una caracola, un disco, una flor de loto y una maza, puede liberarse de las ofensas mencionadas. En el Ādi-varāha Purāṇa se dice que el adorador que haya cometido ofensas puede ayunar durante un día en el sagrado lugar de Śaukarava, y a continuación, bañarse en el Ganges.

Pokud se někdo dopustí kteréhokoliv z výše uvedených přestupků, musí přečíst alespoň jednu kapitolu z Bhagavad-gīty. To dokládá Skanda Purāṇa, Avantī-khaṇḍa. Dále se uvádí, že ten, kdo čte tisíc jmen Viṣṇua, může být oproštěn od všech přestupků. V téže Skanda Purāṇě, Revā-khaṇḍě, je řečeno, že od přestupků je osvobozen rovněž ten, kdo recituje modlitby pro tulasī nebo zasadí její semínko. Totéž platí o tom, kdo uctívá śālagrāma-śilu. V Brahmāṇḍa Purāṇě stojí, že od výše uvedených přestupků může být osvobozen ten, kdo uctívá Pána Viṣṇua, jenž ve svých čtyřech rukách drží lasturu, disk, lotos a kyj. Ādi-varāha Purāṇa učí, že ten, kdo se při uctívání dopustil přestupků, se může jeden den postit na svatém místě zvaném Śaukarava a poté se vykoupat v Ganze.

En el proceso de adoración de la Deidad, a veces se recomienda la adoración de la Deidad en la mente. En el Uttara-khaṇḍa del Padma Purāṇa se dice: «En general, todo el mundo puede adorar con la mente». El Gautamīya Tantra afirma: «Al sannyāsī, que no tiene casa, se le recomienda la adoración de la Deidad en la mente». En el Nārada-pañcarātra, el Señor Nārāyaṇa menciona que el proceso de adorar a la Deidad en la mente se denomina mānasa-pūjā. Ese método nos permite liberarnos de las cuatro miserias. A veces, la adoración con la mente se puede practicar de modo independiente. Según la instrucción de Āvirhotra Muni, que es uno de los nava-yogendras mencionados en el Śrīmad-Bhāgavatam, a la Deidad se La puede adorar mediante el canto de todos los mantras. En el śāstra se mencionan ocho tipos de Deidades; uno de ellos es la Deidad mental. En relación con esto, el Brahma-vaivarta Purāṇa nos ofrece el siguiente ejemplo:

Některé pokyny ohledně uctívání Božstva nabádají, abychom Božstvo uctívali v mysli. V Padma Purāṇě, Uttara-khaṇḍě, je řečeno: “Všichni lidé mohou v mysli provádět uctívání.” Gautamīya Tantra uvádí: “Sannyāsīnům, kteří nemají domov, se doporučuje uctívat Božstvo v mysli.” V Nārada-pañcarātře říká Pán Nārāyaṇa, že uctívání Božstva v mysli se nazývá mānasa-pūjā. Touto metodou je možné oprostit se od čtyř druhů utrpení. Někdy se lze věnovat uctívání v mysli nezávisle. Podle pokynu Āvirhotry Muniho (jednoho z nava-yogendrů), uvedeného ve Śrīmad-Bhāgavatamu, lze uctívat Božstvo recitací příslušných manter. Śāstry učí o osmi druzích Božstev, a Božstvo v mysli je jedním z nich. Brahma-vaivarta Purāṇa v této souvislosti uvádí následující příběh.

Hace mucho tiempo, en la ciudad de Pratiṣṭhāna-pura vivía un brāhmaṇa que, a pesar de su gran pobreza, era inocente y vivía satisfecho. Un día, en la asamblea de brāhmaṇas escuchó un discurso acerca de la adoración de la Deidad en el templo, y supo entonces que a la Deidad se La puede adorar también con la mente. Desde entonces, el brāhmaṇa, tras bañarse en el río Godāvarī, adoraba a la Deidad en la mente. Limpiaba el templo mentalmente, y con la imaginación traía agua de todos los ríos sagrados en cántaros de oro y plata. Se hizo con los más valiosos artículos de adoración, y adoró a la Deidad del modo más suntuoso, comenzando por bañarla y terminando con un ārati. De ese modo pasó muchos años lleno de felicidad. Un día se encontraba cocinando mentalmente un sabroso arroz dulce conghī para la Deidad. Lo sirvió en un plato de oro y lo ofreció al Señor Kṛṣṇa, pero, pensando si estaría demasiado caliente, lo tocó con el dedo. En ese mismo instante sintió la quemadura del arroz en el dedo, y comenzó a lamentarse. Y mientras el brāhmaṇa se lamentaba por el dolor que sentía, en Vaikuṇṭha el Señor Viṣṇu sonrió, y la diosa de la fortuna Le preguntó por qué sonreía. El Señor Viṣṇu ordenó a Sus asistentes que trajesen al brāhmaṇa a Vaikuṇṭha. De ese modo, aquelbrāhmaṇa alcanzó la liberación sāmīpya y pudo vivir cerca de la Suprema Personalidad de Dios.

Ve městě jménem Pratiṣṭhāna-pura žil kdysi brāhmaṇa, který byl chudý, ale nevinný a spokojený. Jednoho dne slyšel na shromáždění brāhmaṇů rozhovor o způsobu uctívání Božstva v chrámu a doslechl se tam také, že Božstvo lze uctívat v mysli. Poté, co se vykoupal v řece Godāvarī, začal v mysli uctívat Božstvo: vytřel chrám a pak přinesl ve zlatých a stříbrných nádobách vodu ze všech posvátných řek. Nashromáždil nejrůznější cenné předměty k uctívání a uctíval Božstvo velmi honosným způsobem, počínaje koupelí a konče ārati. Cítil se přitom velice šťastný. Když takto uplynulo mnoho let, jednoho dne uvařil pro Božstvo v mysli sladkou rýži s ghí. Dal ji do zlaté nádoby a obětoval Pánu Kṛṣṇovi, ale zdálo se mu, že je příliš horká, a proto se jí dotkl prstem. Ihned pocítil, jak sladká rýže prst popálila, a začal bědovat. Když brāhmaṇa ucítil bolest, Pán Viṣṇu na Vaikuṇṭě se začal usmívat a bohyně štěstí se Ho ptala proč. Viṣṇu pak nařídil svým společníkům, aby brāhmaṇu přivedli na Vaikuṇṭhu. Tak tento brāhmaṇa dosáhl osvobození sāmīpya — možnost žít v blízkosti Nejvyšší Osobnosti Božství.

(6) Vandanam. Pese a que las oraciones forman parte de la adoración de la Deidad, también deben estudiarse por separado, como hemos hecho con los procesos de oír, escuchar, etc.; por esa razón, en estas páginas les dedicaremos una sección aparte. El Señor tiene ilimitadas opulencias y cualidades trascendentales, y cuando alguien se siente influido por las cualidades del Señor en Sus diversas actividades, ofrece oraciones al Señor. De ese modo alcanza el éxito. En relación con esto, citamos a continuación algunas ofensas que se deben evitar: (1) ofrecer reverencias apoyando en el suelo una sola mano; (2) ofrecer reverencias con el cuerpo cubierto; (3) dar la espalda a la Deidad; (4) ofrecer reverencias a la izquierda de la Deidad; (5) ofrecer reverencias muy cerca de la Deidad.

(6) Vandanam. I když jsou modlitby součástí uctívání Božstva, mohou stát samy o sobě jako ostatní formy oddané služby (naslouchání, opěvování a tak dále), a proto jsou zde uvedeny samostatné údaje. Pán má neomezeně mnoho druhů transcendentálních vlastností a bohatství a ten, kdo se cítí Pánovými vlastnostmi při různých činnostech ovlivněn, Mu věnuje modlitby, čímž také dosahuje úspěchu. Toto jsou některé z přestupků, kterým je třeba se při tom vyhnout: (a) klanět se jen s jednou rukou na zemi, (b) klanět se s přikrytým tělem, (c) otáčet se k Božstvu zády, (d) klanět se po levém boku Božstva, (e) klanět se příliš blízko Božstva.

(7) Dāsyam. Con respecto al proceso de actuar como sirviente del Señor, encontramos la siguiente declaración: Aquel que, después de muchos miles de vidas, llega a entender que es el sirviente eterno de Kṛṣṇa, puede liberar a los demás habitantes del universo. Aquel que siempre se considera un sirviente eterno de Kṛṣṇa puede alcanzar el éxito completo, sin necesidad de ningún otro proceso de servicio devocional, ya que ese sentimiento es suficiente por sí solo para poner en práctica los nueve procesos del servicio devocional.

(7) Dāsyam. Na asistování Pánu v roli služebníka se vztahuje následující výrok. Když po mnoha tisících životů člověk porozumí, že je věčným služebníkem Kṛṣṇy, může vysvobodit další podmíněné duše z tohoto vesmíru. Bude-li jen neustále myslet na to, že je věčným služebníkem Kṛṣṇy, bude schopen dosáhnout naprostého úspěchu i bez následování jakéhokoliv jiného procesu; samotným tímto vědomím může završit všech devět procesů oddané služby.

(8) Sakhyam. Con respecto al proceso de adorar al Señor con actitud de amistad, la Agastya-saṁhitā explica que el devoto ocupado en servicio devocional mediante śravaṇam y kīrtanam desea a veces ver al Señor personalmente y, con ese objeto, establece su residencia en el templo. En otra Escritura encontramos la siguiente declaración: «¡Oh, mi Señor, Suprema Personalidad, amigo eterno!, aunque Tú gozas de plenitud en felicidad y conocimiento, eres el amigo de los habitantes de Vṛndāvana. ¡Qué afortunados son esos devotos!». En esta cita, la palabra «amigo» se emplea con la intención específica de expresar amor intenso. Por consiguiente, la amistad es mejor que la servidumbre. En la etapa que está por encima de dāsya-rāsa, el devoto considera a la Suprema Personalidad de Dios Su amigo. Esto no es en absoluto sorprendente, pues, cuando el devoto tiene el corazón puro, la opulencia de su adoración de la Deidad disminuye a medida que se manifiesta su amor espontáneo por la Suprema Personalidad de Dios. En relación con esto, Śrīdhara Svāmī pone el ejemplo de Śrīdāma Vipra, quien expresaba sus sentimientos de gratitud pensando: «Que esta relación amistosa con Kṛṣṇa continúe vida tras vida».

(8) Sakhyam. Co se týče uctívání Pána jako přítele, Agastya-saṁhitā uvádí, že oddaný vykonávající oddanou službu metodami śravaṇam a kīrtanam chce někdy vidět Pána osobně, a proto žije v chrámu. Na jiném místě je řečeno: “Ó můj Pane, Nejvyšší Osobnosti a věčný příteli, přestože oplýváš dokonalou blažeností a poznáním, stal ses přítelem obyvatel Vṛndāvanu. Jaké štěstí mají tito oddaní!” Zde je konkrétně použito slova “přítel” k vyjádření intenzívní lásky. Přátelství je tedy lepší než služebnictví. Oddaný ve vyšším stavu, než je dāsya-rasa, přijímá Nejvyšší Osobnost Božství za svého přítele. To není nijak překvapující — když má oddaný čisté srdce, honosnost jeho uctívání Božstva se snižuje úměrně tomu, jak se projevuje jeho spontánní láska k Osobnosti Božství. Śrīdhara Svāmī se v této souvislosti zmiňuje o Śrīdāmovi Viprovi, který sám pro sebe v duchu vyjádřil, jak se cítí zavázán: “Kéž mě život za životem pojí s Kṛṣṇou toto přátelství!”

(9) Ātma-nivedanam: La palabra ātma-nivedanam se refiere a la etapa en que el devoto, sin otra motivación que servir al Señor, lo entrega todo al Señor y realiza sus actividades sin otro objetivo que satisfacer a la Suprema Personalidad de Dios. Ese devoto es como una vaca bajo el cuidado de su dueño. En esa situación, la vaca no pasa ansiedad acerca de su subsistencia. Está siempre consagrada a su dueño y nunca actúa de modo independiente, sino que lo hace únicamente para beneficio de su dueño. Para algunos devotos, ātma-nivedanam es dedicar el cuerpo al Señor; otras veces, como se afirma en el libro llamadoBhakti-viveka, se da el nombre de ātma-nivedanam al hecho de consagrar el alma al Señor. Los mejores ejemplos de ātma-nivedanam son Bali Mahārāja y Ambarīṣa Mahārāja. Ātma-nivedanam se ve también a veces en la conducta de Rukmiṇīdevī en Dvārakā.

(9) Ātma-nivedanam. Slovo ātma-nivedanam označuje stav, kdy ten, kdo nemá jiné motivy než sloužit Nejvyšší Osobnosti Božství, odevzdává Pánovi vše a jedná jen pro Jeho potěšení. Takový oddaný je jako kráva, o kterou se stará její pán. Kráva, o kterou pečuje její majitel, nemá obavy o své zaopatření. Je svému pánovi trvale oddána. Jedná jen v jeho prospěch; nikdy se nechová nezávisle. Někteří oddaní tedy za ātma-nivedanam považují odevzdání těla Pánu, a jak uvádí kniha Bhakti-viveka, někdy je za ātma-nivedanam označováno to, když se Pánovi odevzdává duše. Nejlepšími příklady této odevzdanosti jsou Bali Mahārāja a Ambarīṣa Mahārāja. Ātma-nivedanam je také někdy shledáváno v chování Rukmiṇīdevī ve Dvārace.