Skip to main content

Udgiverens forord

De achtergrond van de Bhagavad-gītā

Selv om Bhagavad-gītā for det meste bliver udgivet og læst for sig selv, står den oprindeligt som en episode i Mahābhārata, det store epos på sanskrit fra Oldtidens Indien. Mahābhārata fortæller om begivenheder, der leder frem til Kali, den nuværende tidsalder. Det var i begyndelsen af denne tidsalder for omkring 5.000 år siden, at Herren Kṛṣṇa talte Bhagavad-gītā til Sin ven og hengivne Arjuna.

Hoewel wereldwijd gepubliceerd en gelezen als een afzonderlijk boek, verscheen de Bhagavad-gītā oorspronkelijk als een episode in het Mahābhārata, de epische historie van de oude wereld. Het Mahābhārata beschrijft gebeurtenissen tot aan het huidige Tijdperk van Kali. Vlak voordat dit tijdperk begon, zo’n vijfduizend jaar geleden, sprak Heer Kṛṣṇa de Bhagavad-gītā tot Zijn vriend en toegewijde, Arjuna.

Deres samtale, der er en af menneskehedens og verdenshistoriens store filosofiske og religiøse dialoger, foregik lige før starten på en omfattende krig, en broderstrid mellem Dhṛtarāṣṭras 100 sønner og deres Pāṇḍava-fætre, Pāṇḍus fem sønner.

Hun dialoog — een van de meest verheven filosofische en religieuze dialogen die de mensheid ooit gekend heeft — vond plaats vlak voor het begin van een oorlog, een groot conflict tussen de honderd zonen van Dhṛtarāṣṭra en hun neven, de Pāṇḍava’s, de zonen van Pāṇḍu.

Dhṛtarāṣṭra og Pāṇḍu var brødre i Kuru-dynastiet og nedstammede fra Kong Bharata, en tidligere monark, der regerede over Jorden, og som navnet Mahābhārata kan føres tilbage til. Fordi Dhṛtarāṣṭra, den ældre bror, var født blind, blev tronen, der ellers skulle have været hans, overdraget til hans yngre bror Pāṇḍu.

Dhṛtarāṣṭra en Pāṇḍu waren broers binnen de Kuru-dynastie. Deze dynastie stamde af van koning Bharata, die vroeger over de wereld heerste en van wie de naam Mahābhārata komt. Omdat Dhṛtarāṣṭra, de oudste van debroers, blindgeboren was, werd de troon, die anders hem zou zijn toegekomen, overgedragen aan de jongere broer, Pāṇḍu.

Pāṇḍu døde i en tidlig alder, hvilket var grunden til, at hans fem sønner – Yudhiṣṭhira, Bhīma, Arjuna, Nakula og Sahadeva – kom i varetægt hos Dhṛtarāṣṭra, der i praksis blev konge for en tid. Således voksede Dhṛtarāṣṭras og Pāṇḍus sønner op under samme kongelige tag. Begge blev oplært i våbenkunst af kongehusets erfarne militærlærer, Droṇa, og vejledt af klanens højt respekterede bedstefader, Bhīṣma.

Toen Pāṇḍu op jonge leeftijd stierf, werden zijn vijf kinderen—Yudhiṣṭhira, Bhīma, Arjuna, Nakula en Sahadeva—onder Dhṛtarāṣṭra’s voogdij geplaatst, die daardoor tijdelijk koning werd. Zo groeiden de zonen van Dhṛtarāṣṭra en de zonen van Pāṇḍu op in hetzelfde vorstenhuis. Ze werden allemaal opgeleid in de krijgskunst door de bedreven Droṇa en kregen onderricht van de gerespecteerde ‘grootvader’ van het geslacht, Bhīṣma.

Alligevel hadede og misundte Dhṛtarāṣṭras sønner, specielt den ældste, Duryodhana, ikke desto mindre Pāṇḍavaerne. Den blinde og svage Dhṛtarāṣṭra ville ligeledes helst have, at hans egne og ikke Pāṇḍus sønner skulle arve kongeriget.

Maar de zonen van Dhṛtarāṣṭra, in het bijzonder de oudste, Duryodhana, hadden een hekel aan de Pāṇḍava’s en waren hen vijandig gezind. En de blinde en zwakke Dhṛtarāṣṭra wilde dat zijn eigen zonen, en niet die van Pāṇḍu, het koninkrijk zouden erven. Daarom smeedde Duryodhana, met Dhṛtarāṣṭra’s toestemming, plannen om de jonge zonen van Pāṇḍu te vermoorden en het was enkel dankzij de zorgvuldige bescherming van hun oom, Vidura, en hun neef, Heer Kṛṣṇa, dat de Pāṇḍava’s aan de vele aanslagen op hun leven ontkwamen.

Derfor konspirerede Duryodhana med Dhṛtarāṣṭras samtykke om at dræbe Pāṇḍus unge sønner. Kun på grund af deres onkel Vidura og deres fætter Kṛṣṇas omhyggelige beskyttelse slap Pāṇḍavaerne helskindet fra de mange forsøg på at slå dem ihjel.

Her skal det specielt nævnes, at Herren Kṛṣṇa ikke var et almindeligt menneske, men den Højeste Guddom Selv, der var nedsteget til Jorden og spillede rollen som en prins i et samtidigt dynasti. I denne rolle var Han også nevø til Pāṇḍus hustru Kuntī eller Pṛthā, Pāṇḍavaernes moder. Så både som slægtning og den evige opretholder af religion støttede Kṛṣṇa Pāṇḍus retskafne sønner og beskyttede dem.

Heer Kṛṣṇa was geen gewoon mens, maar de Allerhoogste God Zelf, die naar de aarde was afgedaald en de rol van een prins speelde in een dynastie van die tijd. In deze rol was Hij ook de neef van Pāṇḍu’s vrouw Kuntī of Pṛthā, de moeder van de Pāṇḍava’s. Omdat Hij dus hun familielid was en ook de eeuwige instandhouder van religie, steunde en beschermde Kṛṣṇa de rechtschapen zonen van Pāṇḍu.

Det endte med, at den snu Duryodhana udfordrede Pāṇḍavaerne til et terningespil. Under dette skæbnesvangre spil forgreb Duryodhana og hans brødre sig på Draupadī, Pāṇḍavaernes kyske og hengivne hustru, da de på den mest fornærmelige måde forsøgte at afklæde hende foran alle de forsamlede fyrster og konger. Kṛṣṇas guddommelige indgriben reddede hende fra denne forsmædelse, men terningespillet, der var manipuleret, snød Pāṇḍavaerne for deres land og sendte dem i 13 års landflygtighed.

Uiteindelijk daagde de sluwe Duryodhana de Pāṇḍava’s echter uit tot een gokspel. Tijdens dat beslissende spel namen Duryodhana en zijn broers de kuise en toegewijde vrouw van de Pāṇḍava’s, Draupadī, in hun bezit en probeerden ze haar te beledigen door haar in het bijzijn van alle aanwezige prinsen en koningen te ontkleden. Ze werd gered door de goddelijke tussenkomst van Kṛṣṇa, maar doordat de Pāṇḍava’s het gokspel, waarmee geknoeid was, verloren, werden ze gedwongen afstand te doen van hun koninkrijk en dertien jaar in ballingschap te leven.

Da Pāṇḍavaerne vendte tilbage fra eksilet, bad de om at få deres retmæssige kongerige tilbage fra Duryodhana, der imidlertid på groveste vis nægtede at give det fra sig. Som pligttro fyrster, hvis opgave det var at tjene som regenter og administratorer, indskrænkede de fem Pāṇḍavaer deres krav til blot fem landsbyer. Men Duryodhana svarede arrogant, at han ikke engang ville lade dem have så meget land, som de kunne stikke en nål i.

Nadat de Pāṇḍava’s uit ballingschap waren teruggekeerd, vroegen ze Duryodhana om hun rechtmatige koninkrijk, maar die weigerde er botweg afstand van te doen. Omdat ze als prinsen verplicht waren een bestuurlijke functie uit te oefenen, verminderden de vijf Pāṇḍava’s hun verzoek tot slechts vijf dorpen. Maar op een arrogante manier antwoordde Duryodhana dat hij hen nog niet eens een oppervlakte land zou geven waarin een speld zou kunnen staan.

Igennem hele dette forløb havde Pāṇḍavaerne konsekvent været tolerante og overbærende. Men nu syntes krig uundgåelig.

Tijdens dit alles waren de Pāṇḍava’s voortdurend verdraagzaam gebleven, maar nu leek oorlog onvermijdelijk.

Mens hele verdens fyrster delte sig i to lejre, og nogle holdt med Dhṛtarāṣṭras sønner, og andre tog Pāṇḍavaernes side, påtog Kṛṣṇa Selv Sig rollen som budbringer for Pāṇḍus sønner og aflagde et besøg ved Dhṛtarāṣṭras hof for indtrængende at appellere om fred. Da Hans forslag blev afvist, var krigen en realitet.

Terwijl de prinsen van de wereld zich verdeelden — sommige kozen partij voor de zonen van Dhṛtarāṣṭra en andere voor de Pāṇḍava’s — besloot Kṛṣṇa niettemin om Zelf als boodschapper van de zonen van Pāṇḍu op te treden en naar het paleis van Dhṛtarāṣṭra te gaan om voor vrede te pleiten. Toen Zijn pleidooi werd afgewezen, was de oorlog een feit.

Pāṇḍavaerne, der var mænd af højeste moral og karakter, anerkendte Kṛṣṇa som Guddommens Højeste Personlighed, mens Dhṛtarāṣṭras ugudelige sønner ikke gjorde det. Alligevel tilbød Kṛṣṇa at gå ind i krigen på sidstnævntes præmisser. Som Gud ville Han ikke Selv kæmpe, men den ene side ville få Kṛṣṇas hær, og den anden side kunne have Kṛṣṇa Selv som rådgiver og hjælper. Sat over for dette valg snuppede Duryodhana som det politiske geni, han var, Kṛṣṇas væbnede styrker, mens Pāṇḍavaerne var lige så ivrige efter at få Kṛṣṇa Selv.

De Pāṇḍava’s, die mannen van het hoogste morele kaliber waren, erkenden Kṛṣṇa als de Allerhoogste Persoonlijkheid Gods, terwijl de goddeloze zonen van Dhṛtarāṣṭra dat niet konden. Toch bood Kṛṣṇa aan om deel te nemen aan de oorlog overeenkomstig het verlangen van de tegenstanders. Omdat Kṛṣṇa God is, zou Hij persoonlijk niet vechten, maar wie dat verlangde, kon gebruik maken van Zijn leger; de andere partij zou Kṛṣṇa Zelf krijgen, als adviseur en assistent. Duryodhana, het politieke genie, greep naar de gewapende strijdmachten van Kṛṣṇa, terwijl de Pāṇḍava’s even blij waren met Kṛṣṇa Zelf aan hun zijde.

Dette var grunden til, at Kṛṣṇa blev Arjunas vognstyrer og påtog Sig at føre den sagnomspundne bueskyttes stridsvogn. Hermed er vi kommet til det tidspunkt, hvor Bhagavad-gītā begynder med de to kampklare hære opstillet over for hinanden, og Dhṛtarāṣṭra ængsteligt spørger sin sekretær, Sañjaya: “Hvad gjorde de?”

En zo werd Kṛṣṇa de wagenmenner van Arjuna en nam Hij het op Zich de strijdwagen van de legendarische boogschutter te besturen. Dit brengt ons tot het punt waarop de Bhagavad-gītā begint, met de twee legers opgesteld en klaar voor de strijd, terwijl Dhṛtarāṣṭra bezorgd aan zijn secretaris Sañjaya vraagt: ‘Wat deden ze?’

Vejen er beredt – alt er klart. Det eneste, der mere behøves, er en kort bemærkning om denne oversættelse og kommentar.

Ten slotte nog enkele woorden over deze vertaling.

Generelt har oversættere, når de skulle fremlægge Bhagavad-gītā på engelsk, været tilbøjelige til at tilsidesætte personen Kṛṣṇa for at gøre plads til deres egne ideer og filosofier. Historien i Mahābhārata affejes som en oldtidsmyte, og Kṛṣṇa bliver en kreativ digters påfund for at udtrykke nogle ideer fra et anonymt geni i fordums tid. I bedste fald bliver Kṛṣṇa reduceret til en mindre væsentlig historisk personlighed.

De meeste vertalers die de Bhagavad-gītā naar het Engels hebben vertaald, hebben geprobeerd Kṛṣṇa als persoon opzij te schuiven om hun eigen inzichten en filosofieën de ruimte te geven. Het Mahābhārata wordt als onwerkelijke mythologie beschouwd en Kṛṣṇa als een poëtisch middel om de ideeën van een of ander anoniem genie te presenteren. Op zijn best wordt Hij als een minder belangrijke historische persoonlijkheid beschouwd.

Ifølge Bhagavad-gītā selv er det imidlertid selve personen Kṛṣṇa, der er målet i Bhagavad-gītā og den, som hele bogen handler om.

Maar volgens de Gītā zelf is de persoon Kṛṣṇa zowel het doel als het onderwerp van de Bhagavad-gītā.

Denne oversættelse og dens ledsagende kommentar leder derfor læseren til Kṛṣṇa i stedet for væk fra Ham, hvilket gør Bhagavad-gītās budskab modsigelsesfrit og letforståeligt. Siden Kṛṣṇa er taleren i Bhagavad-gītā såvel som bogens egentlige mål, præsenterer Bhagavad-gītā som den er denne store tekst på dens virkelige præmisser.

Deze vertaling en de commentaar erop hebben tot doel de lezer tot Kṛṣṇa te leiden, in plaats van deze bij Hem vandaan te halen. Zo wordt de Bhagavad-gītā volkomen samenhangend en begrijpelijk. Omdat Kṛṣṇa de spreker van de Gītā is en daarnaast ook haar hoogste doel, presenteert de Bhagavad-gītā zoals ze is deze verheven tekst werkelijk in haar eigen woorden.

The Publishers

— De uitgevers